De Partij

Een mens is niet alleen zichzelf, hij is ook wat zijn omgeving is. Terwijl we van de Partij in Nederland afstand moesten nemen, waren we dicht bij de Britse Labour Party gekomen. Ik zou liegen, als ik zei, dat de Engelse partij ons dadelijk hevig heeft bekoord. Het was allemaal zo anders dan we gewend waren. De Engelsen wonden zich niet op, wanneer er brandbommen op het dak van hun woonhuis vielen.... waarom zouden ze zich dan druk maken over de zaken, die de sociaaldemocratie van Nederland tot een kamp vol tweedracht hadden gemaakt. ״Ze hebben geen bloed", zei een vriend eens tegen me. ״Ze kennen Marx niet", zei een partijgenoot.

״Ze hebben wel eens van Marx gehoord", zei een ander, ״maar ze denken, dat hij een van de Marx-brothers is."

Ze vierden hun Meifeesten traditioneel met een groot bal na. Als ze de ״Internationale" zongen, deden ze het om ons, foreigners, een pleziertje te doen. Hun strijdlied, ״The Red Flag" zongen ze op de wijs van ״O takkenbos", maar tienmaal lijziger dan de lijzigste knapenvereniging. Maar precies zoals een nieuweling een half jaar nodig heeft om van het Londense verkeer geen chronische hoofdpijn meer te krijgen — en pas dan gaat hij de stad zo'n beetje liefhebben — zo ontdekten we na een jaartje, dat die Britse sociaal-democraten niet gek waren. ״Ze hebben geen fantasie", zei iemand, ״geen enkele Engelsman heeft fantasie." Maar dat was het niet. Ze hebben net zo veel of net zo weinig verbeeldingskracht als wij. Als het er op aan komt, hebben ze zelfs meer verbeeldingskracht dan wij, want zij kunnen zich tenminste nog voorstellen, dat iemand het niet met hen eens is en toch niet in een gekkenhuis of een gevangenis thuisbehoort. Ze kunnen, om bij de partij te blijven, best een linkervleugel verdragen, met een eigen krant en een stuk of wat luidruchtige leiders — zonder dat ze in spreekkoor beginnen te brullen: ״Eruit.... eruit!" Maar aan de andere kant is hun verbeeldingskracht weer te beperkt om het nut van cadaver-discipline in te zien. Wat ketterjacht is weten ze niet. Ze zijn van huis uit een partij met een brede grondslag, alleen praten ze er niet over. Wij Nederlanders praten graag en veel; het is niet zonder zin, dat wij onzen nationalen held Willem den Zwijger noemen.

Nu moet ik oppassen, dat dit opstel niet op een zijspoor en dus een verkeerd spoor geraakt. Als ik de verdere loop van mijn gedachten op

5i