De Partij

op het spel stonden. De leuze ״Het plan voor het Volk" viel niemand vreemd, die tot het hart van de ״Buracprops", (zoals de plaatselijke Commissies van Vijf en hun grote schare medewerksters en medewerkers heetten), was doorgedrongen. Er loopt naar mijn gevoel een rechte lijn van de actie tegen fascisme en communisme, via de Plan-actie en de Beginselverklaring van 1937 naar de stichting van de Partij van de Arbeid in Februari 1946.

Maar over enkele gebeurtenissen in deze campagne mag ik op deze plaats toch niet geheel zwijgen. De eerste is het colportage-orgaan ״Vrijheid Arbeid Brood". Ere wien ere toekomt, het idee was van Ankersmit. Toen we in de Commissie van Vijf delibereerden over de middelen, die we in de actie zouden aanwenden, zei Ankersmit, na afloop van zo'n vergadering, langs z'n neus weg tegen me: ״Je moet toch eens peinzen of je niet een of ander ding voor de colportage kunt maken. Onze mensen colporteren niet meer en vroeger was dat het liefste werk van iedereen, Troelstra voorop." Uit die ene opmerking is ״Vrijheid Arbeid Brood" ontstaan. De naam stamt van wijlen H. J. Hegeraat, die jaren geleden eens in een verkiezingslied had gedicht:

״Wij willen vrijheid, arbeid, brood. De macht der heersers zal verbleken, Wij stemmen rood, wij stemmen rood."

In de vergadering waar de begroting voor dat krantje werd besproken, bleken de cijfers gebaseerd op een oplage van 50.000 per week. ״Als je 25.000 per week haalt, neem ik heel diep mijn hoed voor je af", zei Oudegeest.

Wel, de duizenden colportrices en colporteurs maakten er in de beste periode meer dan 150.000 per week van. Toen nam de hele beweging heel diep de hoed af, voor de colporteurs.

Mijn plezierigste herinnering aan deze jaren stamt echter uit.... 1945. De oorlog was voorbij, Amsterdam was bevrijd. Jan Willem Lebon en ik hadden Kees Woudenberg van verhongering gered door hem, toen hij aan aanvallen van bewusteloosheid leed door gebrek aan voedsel, van onze militaire rantsoenen een omelet van eieren en dikke plakken spek te bakken, waar Kees vandaag-aan-de-dag nog niet over uitgepraat is.

4¹