De Partij

propaganda moest zijn op kiezers, die nog verre van ons stonden... . De man, dien we in zijn nachthemd buiten zijn eigen huis hadden gesloten, lijkt me een symbool.... al zal hij de kwajongensstreek wel ernstiger hebben opgevat dan wij.

Er was de laatste jaren met die oude S.D.A.P. van ons iets vreemds aan de hand. Begon de fut er zo'n beetje uit te raken? Het kan aan mij hebben gelegen, maar ik heb dan de troost, dat ik niet de enige was, die door deze vraag werd gekweld. ״Het wil niet meer, zoals vroeger". Hoe dikwijls heb ik oude partijgenoten, die verzuchting horen slaken? Wanneer dat gevoel van twijfel het eerst bij mij is opgekomen, weet ik niet. Men kan zulke processen niet aan een datum binden. Het leven, ook van een politieke partij, voltrekt zich nu eenmaal niet in waterdichte compartimenten. Alles vloeit in elkander over. De fut zat er beslist nog in, toen Troelstra in 1918 den onwaarschijnlijken heer Zimmerman bang maakte en deze laatste — heel begrijpelijk voor het overige — de dringende behoefte gevoelde iedereen zonneklaar te bewijzen, dat hij niet voor een boeman bevreesd was geweest, maar voor een echte revolutie, die Pieter Jelles had willen ontketenen. (In mijn oude partij-afdeling kwam het bericht van de REVOLUTIE op Donderdagavond bij den voorzitter binnen. De secretaris kwam zelf de boodschap brengen. De huishoudelijke vergadering over het geval vond pas op de volgende Maandag plaats. ״Voor zoiets kun je de mensen toch nog niet op Vrijdagavond laten vergaderen.... en op Zaterdag en Zondag helemaal niet", zei de voorzitter verontschuldigend in zijn speechje — en daar bleef het bij.) Ja, er zat toen nog schot in de Partij. Het was omstreeks 1930, geloof ik, dat er naar mijn gevoel de klad begon in te komen. Over de oorzaken van de politieke malaise in ons land, waar de oude S.D.A.P. haar portie van kreeg, hebben anderen zeer verstandige dingen gezegd. Als ik een geleerderige verhandeling schreef, zou ik nu wetenschappelijkerds moeten gaan citeren; zoiets wekt altijd een indruk van degelijkheid. Maar dat is mijn opdracht niet. Ik moet, zo is me gezegd, schrijven over de S.D.A.P. en haar leden, ״van de gevoelskant bekeken".

Vergis ik me of is de landerigheid in de Partij begonnen, toen we uit het propagandistisch socialisme definitief in de periode van het constructieve

38