De Partij

de rol van verzoeningsrechter vervuld; voor al die soesah placht hij zich op het congres schadeloos te stellen door een toespraak, waarvan de voorbereiding en de uitvoering hem zelf minstens evenveel, zo niet nog meer genoegen bereidde dan dengenen, die haar moesten aanhoren. Zo'n speech placht rustig, bijna tam te beginnen. Weloverwogen stijl-beelden deden de hoorders instemmend knikken; precies hetzelfde hadden zij gedacht, alleen nooit zo mooi! Geleidelijk aan, kwam dan de spreker tot de meningen, die in de discussie tegenover elkander stonden. Hij liet geen twijfel open omtrent de zijde, die zijn sympathie had, maar hij zette de mening van de andere zijde uiteen, zo uitvoerig, met zo een rijkdom van beelden en een overvloed van lage orgeltonen in zijn stem, dat iedereen geboeid luisterde. Was hij eenmaal zover gekomen, dan ging hij dat standpunt van de tegenpartij even uitvoerig ontleden, op de snijtafel uit elkander peuteren, enkele malligheden in het ootje nemen.... maar altijd volgde op zulk een analyse weer de vergoelijking. Per saldo waren die partijgenoten, al deelde hij hun inzichten niet, geen schavuiten; ze dwaalden slechts en vervolgens zette hij de oorzaken van hun afwijkingen zo uitvoerig uiteen, dat het bijna een eer was om verdoold te wezen en later zeker in het geheel geen schande om ronduit te erkennen door Albarda overtuigd te zijn. Dat was de happy ending. De gelieven kregen elkander. Het was precies als in de film, alleen belangrijker, en op de perstribune zeiden de collega's, dat ״die Albarda" de hele S.D.A.P. als een zijden koordje om zijn wijsvinger wikkelde. Maar Albarda, de virtuoos met het woord en de stem, kwam pas tot volle ontplooiing, wanneer hij de grote politieke inleiding aan het eind van het congres uitsprak. In die uren zijn gevleugelde woorden geboren. Niet belust, doch wel bereid. Dappere ongehoorzaamheid. Liever dood dan slaaf. Hij kon zo nadrukkelijk fluisteren dat men elke syllabe tot in de uiterste hoeken van de grootste zaal kon verstaan. Hij kon zijn stem een borsttoon van verontwaardiging verlenen, zodat iedereen verwachtte dat hij er op zou laten volgen: ״En nu naar de barricaden, aux armes vos citoyens", maar iedereen zou zich doodgeschrokken hebben, als hij dat had gezegd.

De grote speech van Albarda en de peroratie waren het hoogtepunt van het congres en het slot tevens. De sluitingswoorden van den voorzitter hadden gemeenlijk weinig om de hakken. Maar in de ״Internationale",

33