Door storm en duisternis

'Wat betekent: Kreeft met Koffiedik smaakt goed, schema ondeelbaar?' vroeg Willem.

'In de eerste plaats: de Kreeft heeft mijn seinen goed ontvangen en wat dat schema aangaat: ik heb voor mijn opdracht verschillende schema's uit het hoofd moeten leren van de tijden, waarop ik moet zenden en moet luisteren naar antwoord. Eén van die schema's heeft als geheime naam: schema ondeelbaar. Het betekent, dat we voor dit geheime radioverkeer alleen maar de dagen van de maand gebruiken, met een ondeelbaar getal. Dus de derde, de vijfde, de zevende, de elfde, de dertiende, de zeventiende, de negentiende, de drieëntwintigste en de negenentwintigste van de maand, en dan wisselen elke dag ook nog de uren. Eerst sein ik en dan komt het antwoord op mijn vorige telegrammen. Het is omslachtig, maar het schema moet voorkomen, dat de Duitsers, die natuurlijk ook luisteren en ons allang hebben gehoord, geloof dat maar gerust, voorbereiding en tijd zullen krijgen ons uit te peilen.' 'Het is wel knap bedacht', zei Willem, 'Het geeft me een bijzondere sensatie, dat, nu wij in directe verbinding met Londen staan, de vijand meeluistert, en er lekker niets tegen kan doen. 'Laten we dat tenminste hopen', zei Dirk.

Willem was soms dagenlang afwezig. Hij was voor de oorlog nooit een erg rustige jongen geweest, maar nu leek het wel alsof hij door een onbedwingbare onrust was bevangen. Zijn actieve geest wilde méér dan onder de gegeven omstandigheden mogelijk was. Dirk had wel eens het gevoel, dat Willem zich slechts staande kon houden door niet alleen tegen anderen, maar vooral tegen zich zelf de geest van verzet in Nederland optimistischer voor te stellen dan de werkelijkheid eigenlijk veroorloofde. In het begin had Dirk zich over dit optimisme van Willem (want dat leek het) wel eens geërgerd. Dirk was niet bepaald een pessimistische knaap, maar hij vond, dat optimisme zonder dat er aanwijsbare redenen voor aanwezig zijn, een nogal luchthartige manier is om moeilijkheden niet te zien, die er in werkelijkheid torenhoog liggen. Gaandeweg echter was het hem duidelijk geworden, dat Willem's optimisme nauwelijks verband hield met de werkelijkheid-van-elke-dag. Willem geloofde onvoorwaardelijk, dat Duitsland op de lange duur de oorlog zou verliezen, en dat het Nederlandse volk weer vrij zou worden. Zo som

36