Als de dag van gisteren ...

Maar de emigranten, de continentals, die door de golfslag van de oorlog op het grote eiland waren aangespoeld, vonden de heldhaftigheid van de Engelsen zot. Wie drie maanden lang elke nacht in slobberige kleren, in een vochtige kelder op een bultige strozak slaapt, ontbreekt de lust toilet te maken. Hij ontdekt snel en zeker, dat vuilheid de natuurlijke staat des levens is. Beschaving is aangeleerd. De zeep-en-scheer-en-borstel-beschaving vormt een dun laagje vernis. De continentals liepen met baarden als schuurlinnen nummer acht en met colbertjes vol vlekken. Ze lachten en waren bang. Ze deden onverschillig en werden opgevreten door onzekerheid. Daarom had mijn secretaresse mij aangeraden een kleermaker te laten komen. Eenmaal een nieuw costuum, veronderstelde ze, en mijn lust om te leven zou vanzelf terugkeren. Ze verwarde oorzaak met gevolg.

'Ik weet een kleermakertje, een prima vakmannetje. Jankele Horowitz. Hij woont in het East End. Eentje, zoals Israël Zang-will ze beschreven heeft. Echt een mannetje voor U.' Jankele Horowitz was, naar mijn schatting, dichter bij de zeventig dan bij de zestig. Kort en gezet. Een gezicht als oude klei, vol groeven. Zijn levensgeschiedenis was weinig opmerkelijk. In het East End was hij geboren, in Stepney; dat is het hartje van de Londense achterbuurt, waar Joodse emigranten jaren geleden bij elkander gingen hokken. In de confectie ging hij werken. Eerst in het personeel van een groot bedrijf, waar de mensen werden uitgebuit en voortgejaagd. Jankele was (dat vertelde hij vol trots) in zijn jonge jaren een stevige knaap geweest. Daarom werd hij perser. Maar dat was geen gemakkelijk beroep. Destijds werden de persers per stuk betaald. Het loodzware ijzer werd verhit met houtskool, die in een soort com-

214