Als de dag van gisteren ...

kanalleen maar een beetje Yiddish spreken. Lezen en schrijven kan ze helemaal niet. Het is een schandaal, ze moesten de politie waarschuwen. Een familie die zoiets goedvindt is zelf rijp voor Meerenberg.'

Grootmoeder is alleen naar Londen gereisd. De hele familie heeft haar naar de trein gebracht. Alsof ze een klein kind was en niet een vrouw van twee en zeventig. Ze had een rieten koffertje bij zich met wat kleren en wat broodjes en boterkoek. Dat was voedsel voor de reis, waarop ze kon leven, totdat ze eten zou krijgen, dat haar dochter zelf had klaargemaakt. Van vreemde keukens at zij niet. Ze is in de trein gestapt en ze is ook op de boot gekomen. Het was nog voor de eerste wereldoorlog en de mensen konden toen vrij gemakkelijk van het ene land naar het andere reizen. En zeeziek is ze niet geweest, ofschoon het vuil weer was. Ze vertelde ons later een mooi verhaal van een ontmoeting, die ze op de boot had gehad. In de kajuit zaten een paar mannen te kaarten. Die vroegen of ze geen zin had mee te doen. Amsterdammers waren het. 'Toen heb ik gezegd: om vier redenen zal ik niet meedoen. Ten eerste heb ik geen geld... Toen zeiden die mannen: dan willen we die drie andere redenen niet eens meer weten. Ha, ha, ha... het waren natuurlijk oplichters', voegde ze er aan toe, voor het geval een van ons niet zo snugger was als zij. Zo is ze in Harwich gekomen. De douane maakte het haar in het geheel niet lastig. Ik vermoed, dat die geen woord van haar wonderlijk taaltje verstond. Ze is in Engeland in de trein gestapt en natuurlijk was er een misverstand, zodat in Londen niemand op Liverpoolstreet Station wachtte om haar af te halen. Daar stond ze, moederziel alleen in een wereldstad. Engels geld bezat ze niet. Ze had alleen een papiertje met het

xoi