Als de dag van gisteren ...

Maar met datzelfde fanatisme waakte ze over de leden van de familie. Als een stammoeder in de woestijn. Mochten er familieleden zijn, die haar gezag niet ernstig namen, zij voelde zich onbestreden het hoofd van de clan. Verweet moeder haar eens: | ¹

'U geeft alleen maar iets om Uw eigen familie. De kinderen van andere mensen kunnen wat U betreft gerust doodvallen.' 'Laat iedereen voor zijn eigen familie zorgen, dan heb je werk genoeg.'

In elke familie valt wel eens iets voor, zeker als de meeste leden tot de smalle gemeente behoren en in handel of bedrijfje elkanders concurrenten zijn. Grootmoeder Gitele wierp zich bij alle twisten op als de rechtsprekende instantie. Diplomatie kende ze niet. Ze luisterde en sprak recht. Maar niet zonder aanzien des persoons, want door haar fanatisme had ze sterke sympathieën en nog sterker antipathieën. Daarom was er altijd wel iemand in de familie, met wie ze op gespannen voet leefde. Buigen deed ze nooit. Ten slotte was zij de oudste, ieder ander moest de minste zijn en ongelijk bekennen. Zij kon wachten, al duurde het jaren. Maar wee de buitenstaander, die enig lid van de familie te na kwam. Dan waren alle familieveten vergeten. Dan vocht ze als een leeuwin, en als ik zeg: vocht, dan bedoel ik dat woord in de letterlijke betekenis. Grootmoeder Gitele kende het woord nederlaag niet; ze bezat geduld en daardoor de zekerheid van de overwinning. Ze had lezen noch schrijven geleerd. Haar woordenschat, beperkt, was een mengelmoes van middel-Duitse dialecten en verbasterde Hebreeuwse woorden, met hier en daar, als een krent in de rijst, een enigszins zuiver Nederlandse uitdrukking. Veel hinder heeft zij van haar ongeletterdheid niet gehad.

98