Die-en-die is er nòg ...

Het was een onhoudbare toestand. Eén hoog zaten ze zó krap met hun nest vol kinderen, dat ze van de rammelende magen een dubbelmannenkwartet hadden kunnen vormen — en al groeide mijn vader het geld ook niet op zijn rug, werkelijke armoede hebben wij nooit gekend, tenminste in die jaren niet. ״Mijn eten smaakt me niet" zei moeder menig keer, als we om de tafel geschaard zaten. ״Die arme schapen van kinderen beneden hebben misschien honger en wij hier zitten maar te eten, omdat Duplikaatje zich niet de rekening wil laten maken".

Een van die kinderen beneden was Jacob. Hij was een joggie van ongeveer dezelfde leeftijd als ik. We waren vriendjes. Bij Duplikaatje liep ik de woning in en uit, alsof ik er woonde. Aankloppen deed je alleen maar bij vreemde mensen. En Jacob voelde zich bij ons volkomen thuis. Moeder had een paar keer vergeefs geprobeerd van hem aan de weet te komen wat ze één hoog nu eigenlijk aten. Maar hij liet zich niet uithoren. Dat behoorde ook tot de regels der welvoegelijkheid, die ons als kind zeer vroeg werden bijgebracht. Laat je nooit door de buren uithoren.

Op een ochtend, toen moeder onverwacht de keuken inkwam, betrapte ze Jacob, die een stuk brood uit onze broodtrommel had gehaald en dat haastig onder zijn hesje probeerde te verstoppen. Ik denk, dat Jacob en ik toen een jaar of tien oud waren.

Moeder's eerste reactie was onbeheerst, zó was ze geschrokken.

״Jacob . . . wat doe je daar?" riep ze met een harde stem. Maar onmiddellijk daarop trok ze het ventje naar zich toe knuffelde het en zei, gedwongen rustig: ״Als je een stuk brood wil hebben . . . hoef je het zelf

83