Die-en-die is er nòg ...

nieuwe Maccabeeër. Dat was nu de synthese van de Talmud en de lessen van de abt Noliet in de practijk. De gorilla's schopten de emmers om. Ze hebben nooit geweten, dat zij aan de dood door vergiftiging met chloorgas zijn ontkomen. Ze sleepten het gezin de straat op. Meneer Maandag verzette zich. Hij werd neergeschoten.

״Hoort Israël..."

En hoe verging het de honderdduizenden, zoals hij, in , Bedzyn, Lodz, Lwow, Krakau en in Warschau? In 1946 bezocht ik Warschau weer, voor het eerst na veertien jaren. Door het venster van mijn kamer in hotel Bristol had ik het gezicht op een bizarre stadswijk. Vier vierkante kilometer, waar slechts steenhopen stonden. Geen ruïnes, maar steenhopen, die keurig op elkander waren gestapeld. Daar was vroeger het Nalewki-kwar tier, Mensen in de hele wereld, niet alleen de Joden, kennen de heldensage, die daar werkelijkheid werd, gruwelijke bloedige werkelijkheid. Dat was toen de sadistische horden in Polen de Duitse droom verwezenlijkten, die de nachtmerrie van Europa is. De opstand in het ghetto van Warschau: een modern toegerust leger tegen de honderd vijftig duizend weerlozen, die over waren gebleven. Tanks tegen stokken en messen. Machinegeweren tegen kleermakers, schoenmakers, glazenmakers en kooplieden.

Veel had het ghetto aan die honderdduizenden misdreven, maar in het grote uur vochten ze met nagels en klauwen tegen hun belagers. Lang heeft de opstand geduurd. Mannen, vrouwen, kinderen en grijsaards streden tot hun laatste ademtocht. Niemand hoopte; niemand vroeg genade. Maccabi was opgestaan en hij vocht de goede strijd.

58