De wereld is rond, maar mijn zolen zijn plat

burgers, geen Joden. De hele wereld is mijn vaderland en alle mensen zijn mijn landgenoten', zegt zij met een stem alsof zij op het podium van een feestvergadering 'Het Schrijverke' declameert.

Annie Kaufman

HET kost Annie Kaufmann weinig moeite in Nederland met nieuwe vrienden en vriendinnen om te gaan. Een gastvrije Ber-lijnse, die zich kan veroorloven de Kaffee met Kuchen 's middags te doen uitdijen tot een luisterrijk maal. De nieuwe kennissen praten devoot over de noodzaak van de slanke lijn, terwijl ze onafgebroken bezwijken voor de verleidingen van bergketens gebak overdekt met gletschers van slagroom. Annie stamt uit een familie die gedurende drie generaties een bekende importzaak in Berlijn heeft beheerd. Vermoedelijk heeft ze van die voorouders een nuchtere kijk op de wereld meegekregen. Zij is het geweest, die reeds in 1932 Heinz heeft voorbereid op de onafwendbare noodzakelijkheid van emigratie naar een veiliger land. Het was haar idee om Heinz voor een agressieve krankzinnige te doen doorgaan.

Veilig in Amsterdam zegt ze: 'Ik heb het gevoel, dat we nog

steeds op de vlucht zijn.'

'Onzin.'

Er waart in de jaren dertig een vreemde ziekte door de landen die aan Duitsland grenzen. Heinz klaagt over pijn om het hart, hij voelt een vreemde angstaanjagende prikkeling in zijn linker arm. De angst wurgt zijn borts met ademnood. Het is Annie, die hem naar de dokter dirigeert. Het electrocardiogram wijst uit, dat het hart van Heinz Kaufmann zo goed is als het bij een man van zijn leeftijd moet zijn.

'Waar U aan lijdt, Meneer Kaufmann, noemen wij, artsen, de Europaziekte. In Polen zijn de patiënten bij duizenden te tel-

94