De wereld is rond, maar mijn zolen zijn plat

portatie. De hel. Toen Mortje uit het kamp was teruggekomen en zich meldde voor een nieuw Pools paspoort, was het formalistisch gezanik begonnen. Die ene keer was het nog gelukt. Maar de ambtenaar zei: 'Bent U eigenlijk geen Rus?' Met zijn echte nieuwe Poolse pas is Mortje toen naar Antwerpen verhuisd.

Dacht hij: 'Als ik over een paar jaar die nieuwe pas moet laten vernieuwen laat ik mijn neus niet meer op het Amsterdamse Poolse consulaat zien. Rus worden? Nooit! Weetje wat? In België zijn ze met dat soort dingen altijd een beetje minder precies dan in Nederland, allicht, dat ze het op het Poolse consulaat daar ook niet zo nauw nemen.'

Het zou nog een paar maanden duren voordat hij voor de vernieuwing van het stempel naar het consulaat in Antwerpen zou moeten, maar helemaal gerust was hij niet. Hij had gehoord (van mensen, die met dezelfde moeilijkheid zaten) dat de Poolse consuls tegenwoordig niet zelf de passen konden verlengen. Ze hielden de passen in, je kreeg een soort papiertje om zo nodig aan de politie te laten zien; de pas zelf werd naar Warschau opgestuurd. Mortje kende iemand, die zijn pas nooit had teruggekregen.

Zei hij: 'Mijn trouwen zelf zal geen moeilijkheden geven. Want op die datum heb ik nog mijn Poolse pas. Maar stel je voor, ik ben getrouwd, ik moet mijn pas inleveren en ik krijg hem nooit meer terug. Wat moeten we dan? Mag ik mijn nieuwe vrouw aan zoiets wagen?'

Op de dag van de bruiloft vertelde hij me, dat hij een oplossing had gevonden :ISRAËL!

Ze gingen zo spoedig mogelijk emigreren. Naar Israël. Dat was omstreeks 1954. Zijn nieuwe vrouw was verpleegster. Die kon ginds makkelijk werk vinden. Een goede handwerksman, zoals hij, zou ook wel aan de slag komen, ook al werd hij langzamerhand een dagje ouder. Als het Poolse consulaat in Tel Aviv zijn pas mocht inhouden... nou, wat dan nog? Een Israëlische na

18