De wereld is rond, maar mijn zolen zijn plat

boorte van hun zoon niet aan. Zó handelden alle Joden in Rusland, als ze er maar eventjes de kans toe zagen. Pas als de jongens een jaar of vier waren. . . dan gingen de ouders melden, dat hun een zoon was geboren. Als dan, achttien jaar later, de oproeping kwam om dienst te nemen in het leger van de Czaar, was zo'n jongen niet achttien, maar tweeëntwintig jaar. Maar een jaar tevoren was de opgeroepene heimelijk weggetrokken naar het buitenland. Die gesmokkelde vier jaar tijdsverschil tussen geboorte en aangifte van de geboorte waren zijn redding. De Joden redeneerden heel praktisch: een kind van zeventien jaar kun je niet alleen naar het buitenland laten gaan om er zijn fortuin te zoeken, maar een jongen van éénentwintig, dat is al een man. Er gebeurden wonderen, omdat ze mirakelen maakten. Mortje trok naar Polen, daarna naar Duitsland. En toen brak de eerste wereldoorlog uit. Die eindigde met een revolutie in Rusland en een revolutie in Duitsland en een complete chaos in OostEuropa. De hoge dure heren zaten maandenlang bij elkaar om een vrede tot stand te brengen, die voor altijd een eind zou maken aan alle oorlogen. De landkaart werd veranderd. Toen ze klaar waren met dineren en confereren, was het dorpje, waar Mortje was geboren niet meer Russisch, maar Pools. Zodra in Berlijn een Pools consulaat werd geopend, ging Mortje erheen om een paspoort aan te vragen. Hij verzon een nieuwe geboortedatum, hij loog bijzonderheden bij elkaar. De Poolse consul moest hem wel geloven, of misschien kon het hem ook niets schelen, in elk geval Mordechai Majefskofski, de Rus, werd bezitter van een Pools paspoort. Hij vierde zijn eerste, nieuwe verjaardag als Pools onderdaan met een grijns. Later trok hij naar Nederland. Aan de grens geen centje moeite. Paspoort in orde. Gaat U maar door. Hij vestigde zich eerst in Den Haag, maar later ging hij naar Amsterdam. Mortje ging op tijd naar het Poolse consulaat in Nederland om zijn paspoort te laten vernieuwen. Aanvankelijk maakte de ambtenaar geen bezwaar. Toen brak de tweede wereldoorlog uit. Bezetting. De

17