De wereld is rond, maar mijn zolen zijn plat

meisje. Die vriend was getrouwd. 'Je begrijpt als je voor de tweede keer trouwt, heb je andere gevoelens dan de eerste keer. Een man alleen is maar een man alleen. Een portemonnaie zonder geld.'

De vrouw van die vriend had een vriendin. Met haar wilde

Mortje trouwen. Het zou een eenvoudige chassene¹) worden.

Maar ik moest en zou er bij zijn, daar stond hij op. 'Wie heb ik

anders? ... Mijn vriend is met zijn vrouw naar Rio de Janeiro

geëmigreerd.'

'Rio? Oi, waarom Rio?'

'Omdat het zo ver weg is.'

Die vriend was bezeten door de angst, dat de Russen toch nog eens West-Europa zouden bezetten. Hij had gezegd:' Dan pleeg ik zelfmoord.' Mortje kon hem geen ongelijk geven. 'Wat doe je zelf, als je eenmaal getrouwd bent? Blijfje hier?' Hij keek opeens diep bezorgd. 'Als je me zweert, dat je er met niemand over zult spreken... ik zal je een geheim vertellen. Eigenlijk kan ik niet trouwen.'

Het geheim? Mortje bezat geen enkele nationaliteit. Hij wist niet eens, wanneer hij jarig was.

Het dorpje ten Westen van Kiev, waar Mortje werd geboren, was Russisch gebied. De kleine Mordechai was een Rus van geboorte. Daarover bestond geen twijfel. Omdat de pasgeborene een jongen was, zou hij later op de leeftijd van eenjaar of achttien soldaat moeten worden in het leger van de Czaar. Een Joodse rekruut in het leger van de Czaar .. . kan een mens zich iets vrese-lijkers voorstellen? Je moest eten uit de onreine keuken van de andere soldaten. Je kon je gebeden niet zeggen op de uren van de dag, die daarvoor zijn vastgesteld. Als Joodse jongen was je de getrapte van alle andere rekruten, die door hun meerderen als vee werden behandeld en hun haat en wraak koelden op de paar weerloze Joden in hun onmiddellijke omgeving. De vader en moeder van Mortje gaven doodeenvoudig de ge-

¹ Bruiloft

16