De wereld is rond, maar mijn zolen zijn plat

sung, alleen wij, de gevangenen, wisten het niet. Geen van de mensen die met mij in het concentratiekamp zaten kon vermoeden, wat zij werkelijk met ons van plan waren. Wij dachten, dat wij dwangarbeid moesten verrichten. Maar het kamp was de wachtkamer voor de gaskamers, de antichambre voor de dood. Heb je wel eens een terechtstelling van een mens bijgewoond? Er was bij mij in de barak een jongen uit Warschau, Jankef Rosenblatt. Had een brood gestolen. Wij verrekten allemaal van de honger. Wij hebben het brood met ons allen 's nachts in de barak opgegeten. Jankef werd ter dood veroordeeld, Jankef, de dief, nebbisj, en wij die mee hadden gegeten moesten allemaal om de galg staan, toen hij werd gehangen. Heel Duitsland wist van de gaskamers of kan het weten, alleen ik, ezel, geloofde nog steeds, dat het Duitse volk zoveel gruwelijke misdaden niet zou gedogen zonder revolutie.' Hij ontbloot zijn linker arm, waarop het getatoueerde nummer zichtbaar is. 'Hier dit nummer is Heinz Kaufmann.'

Om het gesprek een ander onderwerp te geven, vraag ik naar het kind. O, Trudi is erg lief. Zij hebben pas bezoek gehad van één van haar familieleden. De vader en de moeder van het kind zijn in de bezetting gegrepen en nooit meer teruggekomen. De familie heeft gevraagd, of Trudi bij Heinz en Annie mag blijven; die zijn blij, dat het kind niet weghoeft, het is 'n schattig wezentje met glazend zwart haar. 'Trudi, kom eens hier. Geef mij eens een handje.' Het kind loopt naar hem toe. Hij grijpt het handje, wijst daarna op zijn getatoueerde arm. 'Zeg mij na: dat hebben de moffen gedaan.' Het kind begrijpt hem niet. 'Zeg mij na: dat hebben de moffen gedaan.' Het kind begrijpt hem nog niet.

De tranen stromen hem uit de ogen, terwijl hij maniakaal herhaalt: 'Dat hebben de moffen gedaan ... dat hebben de moffen gedaan ... dat hebben de moffen gedaan ...'

107