De wereld is rond, maar mijn zolen zijn plat

ten te weinig fantasie om te begrijpen dat zij de oorlog eigenlijk al hebben verloren en dus vechten zij door. Tot de overwinning. In 1943 zegt Professor Gerbrandy tegen me: 'Er is een Poolse officier bij mij geweest. Hij zegt, dat Nederlandse Joden daar bij duizenden in gaskamers om het leven worden gebracht. Kun jij zoiets geloven?'

'Het is niet de vraag of ik het kan geloven, ik ben bang, dat we het zullen móeten geloven.'

'Maar dat is toch te afschuwelijk om waar te kunnen zijn. Tot zoiets misdadigs en op zo grote schaal kunnen mensen zich toch niet verlagen. Het zou bovendien het allerdomste zijn wat de Duitsers kunnen doen; de vredesvoorwaarden die toch al niet mis zijn, kunnen er alleen maar strenger door worden. Het zal een eeuw duren voordat Duitsland weer tot dc beschaving wordt gerekend. Over honderd jaar zal iemand met een Duits paspoort nog een uitgestotene in de wereld zijn.'

'Ik vind het mooi gezegd, maar honderd jaar is een lange tijd en verder moeten wij er voorlopig maar vanuit gaan dat deze Poolse officier de waarheid heeft gesproken.' 'Ik kan het nog steeds niet geloven.'

Riekie de Vries

HERFST 1944: het zuiden is bevrij d. Ik keer naar het vaderland terug. Het is eigenlijk slechts een kwart van het land, want de vrijheid bleef bij de grote rivieren steken. In Eindhoven ligt het vliegveld in puin, er is veel kapot in stad en land, maar de gebouwen van Philips staan keurig en ongeschonden overeind. Ja, ja! Een mens is een zonderling ontvangapparaat. De eerste werkelijke schok van herkenning krijg ik pas wanneer ik de gouden bandtekening met de krul zie op de winkelruiten van Jamin; alles dacht ik te hebben onthouden, maar de koekjes van Jamin ('ze smaken zo kedin') was ik vergeten.

101