Er groeit gras in de Weesperstraat

maken ze het hem moeilijk door de pijnlijkste aller ceremoniën. Een vrouw moet eerst de geleerdheid van een rabbijn verwerven, voordat ze in 't vervolg zwijgend op de galerij van de synagoge mag plaats nemen. Als de Joden convertieten kweken, dan laten ze de bekeringsarbeid over aan jiddisje mamma's. Haar keuken is de zendingspost. Heel wat Jannen, Klazen, Kezen en Pieten zijn door het keukentje van hun latere schoonmoeder met de Hanna's, de Deborahs, de Sara's en de Rebecca's naar het stadhuis gegaan. Alleen omdat de gedachte aan die gemengde huwelijken menig orthodox man een gruwel is, behoeft de waarheid nog niet onwaar te zijn. Precies nagewogen op een goede keukenweegschaal is het dus niet een kookboek, dat Saartje Vos heeft geschreven, maar een handleiding tot een karakteristiek soort godsdienstoefening. Het eischuim moet luchtig worden geklopt, maar het boek zeifis loodzwaar van ernst.

In een echt alterwetsj ritueel kookboek wordt dan ook niets vergeten, niets vluchtig behandeld, niets overgeslagen, niets als een kleinigheid beschouwd. Als in de Schepping alles zijn goddelijke plaats heeft, dan is het kleinste pannetje in de keuken belangrijk, ja zelfs het onmogelijkste pitje van een petroleumstel. Zo'n kookboek bemoeit zich dan ook niet alleen met eten, maar letterlijk met alles. Zelfs met de petroleum. Ach, die petroliestellen...

Geuren kunnen associaties oproepen, klanken wekken vergeten herinneringen tot leven. Voor mij was de toevallige ontmoeting met een ouderwets petroliestel tussen de rommel van een voddenman op het Waterlooplein voldoende om me, roetsj, meteen terug te brengen naar het keukentje in de Rapenburgerstraat.

13