De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

zou dienen ter versterking van de werkzaamheid der arbeidersklasse op politiek en economisch terrein en voor versterking van de coöperatieve beweging en van andere door de Raad van Commissarissen aangewezen doeleinden. Men kan zich voorstellen, dat deze bepalingen uit de statuten, voor zij tot een levende letter werden, door de concurrenten in het verzekeringsbedrijf vele malen tot een dode letter werden verklaard...

Een uitdaging tenslotte was het ook, dat de 'rode dominee' Melchers en Jan Oudegeest, wiens naam, verbonden als deze was aan de spoorwegstaking, bij de burgerlijke tegenstanders en bij de syndicalisten met zwart krijt stond opgetekend, de leidende figuren werden in de eerste Raad van Commissarissen.

Men zou zich vergissen, wanneer men meende, dat de oprichting van 'De Centrale' zonder grote moeilijkheden tot stand kwam, of dat de oorspronkelijke plannen in de eindvorm ongewijzigd terug te vinden zijn.

Twee onderdelen van de aan de oprichting voorafgaande discussie zijn waard vermeld te worden. Het eerste is, dat Nehemia de Lieme, in samenwerking met anderen, eerste getracht heeft een breder grondslag te vinden dan in de socialistische arbeidersbeweging alleen. Er is een beroep gedaan op andere progressieve figuren, o.a. op Nolens. Maar deze opzet was, mede door de verscherpiing van de tegenstellingen ten gevolge van de staking van 1903, tot mislukking gedoemd. Al bleef er van over, dat steeds bij 'De Centrale' geweigerd is, bij de uitgifte of overschrijving van aandelen, organisaties als zodanig als aandeelhouder te aanvaarden. De aandelen zijn in handen van personen, en daarbij is nimmer de kring te nauw getrokken. Instemming met de doelstelling van de naar de arbeidersbeweging gerichte winstbesteding was voldoende.

Een tweede, aan de oprichting voorafgaande discussie, is gevoerd over de juridische vorm. Voor zover is na te gaan zijn daarbij slechts de coöperatieve vorm, en die van de naamloze vennootschap in behandeling geweest. De mogelijkheid van het oprichten van een

12