De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

'Ik zal jullie Bordeaux bij nacht laten zien, zoals je het nooit meer zult kunnen aanschouwen,' proclameerde hij plechtig.

Waarom zou ik me nu naar het station haasten, dacht ik, en urenlang in een stoffige trein gaan zitten? Laat de fiolen zorgen. Madrid kan wachten, desnoods ga ik op de terugweg even bij Victoriano buurten. Haast heeft het in het geheel niet.

Door dit besluit liep ik echter de reportage-van-mijn-leven mis, want toen de ' Wittekerk' een dag of wat later vroeg in de ochtend voor de haven van Las Palmas de loods aan boord hees, vertelde deze man, dat de dag tevoren een zekere generaal Franco van het naburige eiland Teneriffe was vertrokken en dat in Spanje de burgeroorlog was uitgebroken. Las Palmas was natuurlijk doodrustig, maar voor alle zekerheid had de gouverneur een paar honderd soldaten in de haven gestationneerd, die, met de bajonet op het geweer, rondbanjerden. Ik was de enige passagier, die van boord ging. Met mijn handen omhoog en vier knaapjes met de geweren in de aanslag achter me sjouwde ik naar 'Hotel Brittania'.

De gigolo achter de toonbank keek argwanend, toen ik hem vroeg op welke wijze ik zo snel mogelijk naar Madrid zou kunnen vertrekken. Hij wist het niet, althans hij bootste onwetendheid op bedriege-lijke wijze na.

'Waarom blijft u niet hier ?' vroeg de smuigerd. 'Hier is het gezellig, het hotel is vol gasten en we hebben het mooiste zwembassin van de hele wereld. In Spanje is burgeroorlog... boem... boem!'

In Spanje begon een bloedig nieuw tijdperk in de vrijheidsstrijd. De hele wereld zat op de tribune en keek naar het spannende schouwspel in de arena. De ene helft van het mensdom hing over de schutting en vertelde de strijdenden, hoe ze moesten winnen, maar deed verder niets; de andere helft zei, dat ze neutraal was en stuurde intussen wapens. Het was een tijdperk in Spanje's Tachtigjarige oorlog; dat is niet slechts een literaire vergelijking.

Toen ik weken later van Tanger met de 'Dempo' in Rotterdam aankwam, was mijn collega Levinus van Looy voor de krant naar

93