De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

En hij maakte aantekeningen van golflengten en kilohertzen en uitzendtijden, want natuurhjk zal ik proberen in Madrid te luisteren, ja, ja, de Pyreneeën liggen er tussen, maar soms lukt het wel om Nederland te ontvangen, en dan zal ik de kameraden uitnodigen om te luisteren als de 'Internationale' weerklinkt, dan moeten ze wel geloven wat ik vertel... Ontwaakt, verworpenen der aarde, begeerte heeft ons aangeraakt.'

Toen hij, na twee drukke dagen weer afscheid nam, had hij mij de plechtige belofte ontfutseld, dat ik hem eens in Madrid zou komen opzoeken en dan moet je daar in vergaderingen over Nederland spreken, kameraad, de taal is in het geheel geen bezwaar, ik zal je redevoeringen wel in het Spaans vertalen, trouwens het is me destijds op het Troelstra-Oord al opgevallen, dat ik jouw Nederlands veel beter kan verstaan dan het Hollands van je landgenoten...'

Ik weet precies in welk jaar ik besloot Victoriano in Madrid te gaan opzoeken. Het was: 1936. Een ongedacht buitenkansje stelde me in staat zo maar voor mijn genoegen een boemelreis te maken. Het zeegat uit, en naar het Zuiden. Op de 'Wittekerk' had ik passage geboekt tot Las Palmas, dat voor de kust van West Afrika ligt. Eerst Southampton, daarna Bordeaux, en vervolgens een paar havens op de Iberische Atlantische kust. Lexos, Vigo, La Coruna en Oporto. Als we nu in Bordeaux zijn (dacht ik), laat ik mijn bagage aan boord, en ik pik de trein naar Madrid. Dan heb ik ruimschoots tijd het schip weer in een of andere Spaanse haven terug te vinden, en dan vaar ik verder mee naar Las Palmas.

We vielen op een Zaterdagmorgen de haven van Bordeaux binnen en voor we goed en wel vastlagen, gingen de havenarbeiders naar huis, want het was midden in de zomer en veel te warm om te werken, en bovendien hadden ze diezelfde Zaterdagavond een vergadering, waar ze zouden besluiten met ingang van de volgende Maandag te gaan staken. Er was een Zweed aan boord, die beweerde, dat hij een graaf van den bloede en daardoor deskundig omtrent het nachtleven in elke Europese havenstad was.

92