Ik bracht hem naar het hotel en daar dronken we iets om het afscheid te bezegelen. Het werd heel laat, voordat hij me eindelijk verlof gaf naar huis te gaan. Zijn trein zou immers vroeg in de ochtend vertrekken, zodat er voor hem van slapen toch niet veel zou komen, maar, manana, manana, onderweg kon hij de schade wel inhalen en, kameraad uit Holland, wees overtuigd van de dankbaarheid van het hele Spaanse proletariaat voor de gastvrijheid, die aan Victoriano betoond is en je zult nog van ons horen, goede nacht, goede nacht, tot ziens, tot ziens, weer een handdruk en ten slotte een mannelijke halve omhelzing.
Nadat Victoriano in Madrid was teruggekeerd, ontstond er voor de zoveelste maal onenigheid in zijn bondje. Daardoor legde de internationale solidariteit het loodje en daardoor bleef Victoriano vele jaren lang verstoken van een tweede bezoek aan Nederland. Het speet hem wel, schreef hij naar Amsterdam, maar tenslotte was hij een realist, die de feiten aanvaardde zoals ze zich aan hem opdrongen, met kameraadschappelijke groeten.
Er was bij die officiële brief een stuk papier gevoegd, waarop hij met ronde sierlijke letters aan zijn vrienden in Amsterdam schreef, dat hij voor het onnoemelijke leed, hem in de organisatie berokkend, vergetelheid had gezocht in het huwelijk met Maria, jammer, dat ik destijds toch geen gelegenheid heb gehad te kijken hoe de kameraden in het Noorden hun huizen inrichten, want nu ik zover ben, dat ik een eigen nest gebouwd heb, zou ik misschien toch iets van de Nederlanders hebben kunnen leren, maar daarom niet getreurd, want ik heb Maria verteld van het concert en nu hebben wij ons voorgenomen, manana, als onze eersteling geboren is, een socialistisch kinderkoor te stichten, weet je nog, kameraad, hoe mooi de zaal van het Concertgebouw was, en ik sluit een foto van Maria en mij in deze enveloppe, zodat jullie daarginds kennis kunt maken met mijn bruid.
P.S. (stond eronder) wat was dat orgel mooi en daarna een tweede P.S., ik volg nog altijd lessen om gediplomeerd verpleger te worden,
88