De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

'Zij zetten strijdliederen voor de Spaanse socialistische beweging op muziek.'

Mij bekroop de vrees, dat hij nu luidkeels zou laten horen, hoe groot de talenten van die tijdgenoten waren. Maar gelukkig viel juist op dat ogenblik de roerloze stilte in, vlak voordat het concert begon.

De zang van het koor scheen Victoriano tot bewegingloosheid te bedwelmen. Ik heb hem nooit zo lang achtereen stil zien zitten. Als hij opgewonden deed, was hij kalm, als hij zich kalm gedroeg, was hij diep bewogen. Toen het koor het lied van Adema van Scheltema 'Vroeg in de morgen' zong, deed Victoriano iets wat ik niet van hem had verwacht. Aan het slot van dat lied klinkt het bim-bam-bom-bam van kerkklokken, die vroeg in de morgen beginnen te luiden. De muziek erbij heeft een sterk nabootsend karakter, anecdotisch-natura-listisch heet dat geloof ik. Een bijna volmaakte imitatie van zwevende bronzen klanken. Toen Victoriano dat geluid hoorde, maakte hij met de rechterhand een onwillekeurige beweging naar zijn borst. Hij wilde een kruis slaan. Volkomen onopzettelijk; een reflexbeweging. Maar midden in die beweging verstijfde zijn arm. In zijn ogen kwamen tranen. Hij scheen zich voor die aandoening te schamen, of geneerde hij zich, omdat ik hem op de onwillekeurige beweging had betrapt?

Toen we later in de Van Baerlestraat liepen (ik bracht hem naar zijn hotel en hij sjouwde weer met zijn matelootje in een krant), legde hij me uit dat hij het concert majestueus had gevonden. Mooier dan het mooiste maagdenkoor bij de mooiste processie, en dat klokkengelui, madre de dios, dat was magnifiek geweest, magnifiek, nooit zal ik dat concert vergeten, en al die mensen in de zaal, en de namen op de wand van het balcon, jammer, dat er geen socialistische componisten bij zijn, kameraad, maar tja, als jullie in Nederland geen socialistische toondichters hebt, kun je moeilijk hun namen vereeuwigen, neen, dan moetje in Spanje komen. En warempel, wat ik in de zaal had gevreesd, gebeurde nu. Midden op straat liet hij me horen, hoe groot de talenten van die tijdgenoten-componisten waren. We leken twee straatzangers, die na bezette tijd hun wijk doen.

87