De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

wezens, ze kijken anders, ze leven anders, ze denken anders...'

'Als ze allemaal dezelfde taal spraken, zou je bemerken, dat er niet zulke grote verschillen tussen die mensen bestaan.'

'Nee, het is niet de taal. De taal is bijzaak. Hoe zal ik het u uitleggen? Neem nu eens dit vacantie-oord, Troelstra-oord. Ik heb vandaag rondgekeken. De toren. Het beeld in de vestibule. De gebrandschilderde ramen met die prachtige portretten, ik vind het een cathe-draal, maar een socialistische, en ik heb gezucht van ontroering, zo mooi vond ik de kleuren die door dat glas in de zaal vielen. Het deed me denken aan de kerk, waar ik als kleine jongen heenging. En ik heb de schilderijen langs de wanden gezien en daarna ben ik naar mijn eigen kamer gegaan. Ik ben op het bed gaan zitten en heb rondgekeken. Stromend water in de kraan en het beddengoed zo helder en op de gang is een badkamer... en toen heb ik tegen mezelf gezegd: Victoriano, dit is allemaal voor arbeiders. Dat begrijp ik niet. Wij in Spanje dromen van zulke dingen, maar we weten dat onze fantasieën nooit bewaarheid zullen worden, evenmin als mijn droom, dat ik ooit medico zal worden...'

Ik geef dit gesprek in een ietwat ordelijke vorm weer. In werkelijkheid verliep het heel wat onregelmatiger. Hij had zoveel te vertellen, dat zijn tong de vaart zijner gedachten niet kon bijhouden. Maar op zeker ogenblik moest het ook tot hem doordringen, dat hij mij gelegenheid moest geven tot een wederwoord. Ik begon met een uitvoerig overzicht van wat we in Nederland met een afgrijselijk woord 'kaderwerk' noemen.

׳Kijk, Victoriano, Nederland is een vreemd land en het klimaat is het vreemdste van alles. Negen maanden van het jaar regent het en de rest van de tijd wil het per ongeluk wel eens gebeuren dat de zon schijnt. Dan nemen die Nederlanders vacantie. Dit Troelstra-Oord hier is een vacantie-oord, jawel, maar wat doen we er mee in de tijd, dat de mensen geen vacantie hebben ?'

Hij keek plotseling bedroefd.

׳In de wintermaanden komen hier jonge mensen uit de arbeidersbeweging. Dan is hier een school. De Troelstra-school. Beter gezegd

79