De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

H. Bolkestein schetst in zijn boek 'Sociale politiek en sociale opstandigheid in de oudheid' hoe de wens naar sociale hulp bij de oude Egyptenaren, in het Oud-Testamentische Israël, bij de Grieken en bij de Romeinen reeds vorm had gekregen. Het besef, dat de mens recht heeft op gelijke sociale levenskansen en dat bij de verwezenlijking van dit oer-oude verlangen, 'allen voor één' moet gelden, is diep in de menselijke natuur geworteld. Deze dorst naar sociale gerechtigheid is een der banden, die oude beschavingen verbinden met het moderne socialisme.

Toen het jonge kapitalisme zijn intrede deed, waren er in de maatschappij tal van overblijfselen aanwezig van het maatschappelijk stelsel, dat in de Middeleeuwen had bestaan. De gilden, waarin de beoefenaren der beroepen, de handwerkers, samenwerkten, beschermden het handwerk. Zij waren opgenomen in het godsdienstig leven van die tijd. Bij de gilden en gezellenverenigingen treft men reeds omstreeks het jaar 1400 zeer primitieve zieken-, armen- en begrafenis-kassen aan. In later eeuwen nemen arbeiders uit een bepaald bedrijf het initiatief tot de stichting van onderlinge kassen, die in geval van maatschappelijke tegenspoed, de nooddruftigen moeten bijstaan. Maar elke wiskundige grondslag ontbreekt, zodat het geenszins verwonderlijk is, wanneer nu en dan ernstig wordt geklaagd over de geldelijke moeilijkheden, waarin deze primitieve instituten voor sociale verzekering komen te verkeren.

De Franse revolutie heeft de gilden weggevaagd, die 'in zich zelf' een stuk sociale zekerheid waren. Het jonge kapitalisme stelde er niets voor in de plaats. Het bracht het ene land na het andere grote industrieën, die voor de mens geen enkele zekerheid boden. De ruwe toestanden, die de eerste periode van het ongebreidelde jonge industriële kapitalisme kenmerken zijn dikwijls beschreven. De nadruk valt in die beschrijvingen uiteraard zwaar op de onmenselijke woningtoestanden, op lange arbeidsdagen op vrouwen- en kinderarbeid, op verdierlijking en gebrek. Maar dat in de vierde stand de behoefte aan sociale zekerheid werd gevoeld, blijkt overduidelijk uit de omstandigheid, dat vrijwel alle vakverenigingen uit de negentiende

67