De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

lijke giften aan de socialistische beweging - een man, die dat voornemen daadwerkelijk uitvoert en in de loop der jaren die beweging helpt haar culturele taak te volbrengen - en tegelijkertijd een man, die zelf nooit lid van die beweging wil worden - ziedaar een gespletenheid in een menselijk wezen, welks zielkundige gesteldheid door afkomst en idealen toch reeds geen eenheid vormde.

What made this man tick?

De toeschouwer, die voor het imaginaire drieluik in de vergaderzaal aan de Rijnstraat in den Haag staat, zal een poging willen doen tot verklaring van het raadsel.

Gaat zijn persoonlijke belangstelling in de eerste plaats uit naar het ene schilderij, dat De Lieme's liefde voor Palestina in beeld brengt, dan zal hij, met meer of minder succes, trachten de sleutel tot het raadsel te vinden in De Lieme's Jood zijn. Richt des toeschouwers aandacht zich echter sterk op De Lieme's genegenheid jegens Nederland, dan zal hij menen eveneens een sluitende verklaring te kunnen leveren. De Lieme's breedheid van opvatting, zo zal hij redeneren, overwon politieke scheidingslijnen. Hij was een man, die de tegenstellingen scherp ziende zelf 'in de synthese' dacht en handelde. Een realist, die de werkelijkheid van elke dag aanschouwend, toch de idealist het voorgaan - de idealist, die tracht in het heden reeds iets van de toekomst te verwerkelijken. Hij begreep eerder dan vele anderen uit zijn kring, dat de toekomst van Nederland en van de wereld onverbrekelijk verbonden was met de vraag of het zou gelukken de verantwoordelijkheid voor land en volk, juist in cultureel opzicht, door een zo breed mogehjk vlak te doen dragen.

Het drieluik: links het schilderij van Het Land, rechts het schilderij van Nederland. De mens in het midden.

Een mens is meer dan een optelsom van waarneembare eigenschappen en aandriften. Van hem schreef Jaap Meyer een treffende karakteristiek:

'Kind van de negentiende eeuw, vertegenwoordigde hij in zichzelf de volle tragiek, die naar een woord van Theodor Lessing, het onafwendbaar gevolg moet zijn van gevoelsafstand en denkafstand, bo

53