De Centrale, Vijftig jaar arbeiders-levensverzekering

en is aldus aan het bedrijf- dat toch een deel der kosten van de gelijkstelling had op te vangen - ten goede gekomen.

Het zou onjuist zijn, het te doen voorkomen alsof bij 'De Centrale' ten aanzien van de arbeidsverhoudingen geen moeilijkheden zouden voorkomen of zouden hebben bestaan. Beide partijen, directie en werknemers, hebben moeten leren, de lang niet altijd eenvoudige conclusie uit de onderlinge verhouding te trekken. Dirigeren eist beslissen. En niet alleen het nemen van de moeilijke, maar onpersoonlijke beslissingen ten aanzien van de grondslagen der tarieven, het inrichten van de administratie, het beleggen der gelden en het reserveren in de balans. Het vraagt ook meer dan de algemene beslissingen omtrent de inhoud der arbeidsvoorwaarden: werktijd, loonsysteem en loonschalen, vacantie- en pensioenregelingen. Het vraagt eveneens de moeilijke beslissingen welke mensen raken en hun toekomst: aanstelling en ontslag, bevordering of niet-bevordering, het kenbaar maken van instemming met of ontstemming over het verrichte werk. En bovenal heeft de directie bij haar beslissingen de belangen der verzekerden te dienen en te verdedigen. Ook de directie van 'De Centrale' kon en kan, bij alle goede verhoudingen, deze beslissingen nimmer ontgaan.

Van haar kant stond ook de vakbeweging voor moeilijkheden, dikwijls van bijzondere aard. Juist door het karakter van 'De Centrale' zijn directie en werknemers verbonden door dezelfde doelstellingen. Doordat steeds de boeken open op tafel lagen, was ook daardoor een matiging van, overigens vanuit de positie der arbeiders gerechtvaardigde, verlangens dikwijls noodzakelijk. De vrij grote machtspositie door het georganiseerd zijn van de werknemers, en de reëel grote zeggenschap leidden daardoor tot een tweezijdigheid in de positie van de vakbeweging. Enerzijds diende zij de strijdvaardigheid, waar nodig, tegenover de directie te behouden - anderzijds diende zij ook soms tegenover het personeel, de belangen van het bedrijf te verdedigen, en te zeggen, dat iets niet kon.

De ontwikkeling der maatschappelijke omstandigheden heeft er toe geleid, dat voor grote delen der vakbeweging deze tweezijdigheid

18