Hier is de VARA

listen, behoeft de idealisten in genen dele met wanhoop te vervullen, noch de voorzichtige mensen het gezicht op het ideaal te doen verliezen. Elke levende beweging is als een horloge — de veer is even onontbeerlijk als de balans, die het uurwerk regelt.

Wij zijn, om de lijn van ons betoog daartoe noopte, op de politieke ״doorbraak" reeds enigermate vooruitgelopen, toen wij de stichting van de Partij van de Arbeid vermeldden. Maar doorbraak is niet met de stichting van de Partij van de Arbeid begonnen. De oorsprongen liggen verder in het verleden dan de tijd der Duitse bezetting en de belangrijke, ja beslissende, besprekingen tussen politieke kopstukken gedurende de nacht der onderdrukking. De mogelijkheid, dat de idealen van een principiële ommekeer de grote massa kon gaan vervullen, werd bevorderd toen in de dagelijkse practische staatkunde de oude scheidingslijnen tussen „rechts en links" hun betekenis gingen verliezen. Een belangrijk moment in de groei naar een ommekeer der staatkundige indelingen was bijvoorbeeld de aanneming der Groninger Schoolmotie door de S.D.A.P. in het jaar 1902. Van dat besluit loopt een rechte lijn naar de pacificatie op onderwijsgebied, die in het jaar 1917 haar beslag kreeg. Er bestaat geen misverstand over, dat het cement, dat de politieke coalitie der vroegere „rechterzijde" bijeenhield, na deze onderwijs-pacificatie een flink stuk van zijn samenbindende kracht heeft ingeboet. Naarmate in de parlementaire arena een andere staatkundige indeling meer kans op verwezenlijking kreeg, won de doorbraak-gedachte als principiële conceptie van een verjongd democratisch socialisme aan kracht.

Om een andere reden is een verwijzing naar de Groninger Schoolmotie van het jaar 1902 van belang. Immers, een tijdperk van vijftien jaren was nodig om de principiële gedachten, die in deze motie waren neergelegd, tot rijpheid te brengen, zó, dat zij in een constructieve maatregel van wetgevende aard konden worden omgezet. Vijftien jaren... ernstige staatkundige vraagstukken worden nu eenmaal niet van Maandag op Dinsdag opgelost.

Op het terrein waar in de eerste plaats de nadruk valt op de betekenis van de doorbraak als werkmethode voor de practische staatkunde, heeft de ommekeer voor land en volk belangrijke vruchten afgeworpen. Het snelle herstel van de Nederlandse volkskracht na de

168