Hier is de VARA

onderdrukking naderde, was in brede kring de erkenning gegroeid, dat we samen klaar zouden moeten komen, dat de hervormers en de bedachtzamen elkaar niet konden missen, dat de weg naar een synthese moest worden gevonden." (blz. 15).

Wanneer men thans, nog geen vijf jaren na de stichting van de Partij van de Arbeid, de afgelopen periode overziet, dan vallen enkele verschijnselen op, die geenszins voor Nederland karakteristiek zijn, maar die in tal van landen van Europa zijn waar te nemen. Het opvallendste verschijnsel is wel, dat de democratisch-socialistische partijen na het einde van Wereldoorlog-Nummer-Twee door de grote massa des volks worden beschouwd als de draagsters van denkbeelden omtrent radicale vernieuwing op elk gebied. Maar het is tegelijkertijd kenmerkend, dat die partijen deze denkbeelden vertegenwoordigen in een omgeving, die niet bereid of niet in staat is, de radicale vernieuwing op snelle wijze tot werkelijkheid te laten worden. Terwijl een belangrijk deel van de aanhang der democratisch-socialistische partijen vervuld is van de wens naar vernieuwing, moeten de partijen zelf voortdurend ondervinden, dat grote vraagstukken nu eenmaal nooit snel worden opgelost, maar zich hoogstens in de richting van een oplossing bewegen.

Op een ander niveau draait het antwoord op de vraag: hoe staat het met doorbraak-gedachte in Nederland?, om hetzelfde verschil tussen wens en mogelijkheid. Als aanduiding van een principiële ommekeer, omschrijft de term de doorbraak niet een statisch begrip, maar een ontwikkeling naar een doorbraak. Terwijl enerzijds degenen, die door de brede conceptie van een zedelijk geïnspireerd socialisme vervuld zijn, vol begrijpelijk ongeduld wensen, dat de P.v.d.A. en de haar dienende organisaties die doorbraakgedachten integraal en zonder verwijl in eigen rijen tot werkelijkheid maken — staan anderzijds de mensen die rekening houden met de omstandigheid, dat een groeiproces, hetwelk tienduizenden mensen omvat, tijd vordert. Hoe meer mensen van nieuwe gedachten vervuld moeten zijn, hoe langer het groeiproces in beslag zal nemen. Wie een eikel in de grond stopt, mag niet binnen korte tijd een dicht woud verwachten.

Het tempo van dit groeiproces in de rijen der democratische socia

167