Hier is de VARA

gaat nog geen vijf jaren oud. Maar reeds zijn verschijnselen genoeg waar te nemen, die een oordeel over de afgelopen periode rechtvaardigen. Daarbij dient men in het oog te houden, dat ״doorbraak" een verjongde conceptie van het democratisch socialisme aanduidt en daardoor een principiële ommekeer in het politieke leven van Nederland betekent; maar onder „doorbraak" wordt tegelijkertijd verstaan een werkmethode voor de dagelijkse practische staatkunde. Tussen het principe en de werkmethode behoeft geen tegenstelling te bestaan, maar het is niet altijd gemakkelijk en vaak zelfs onmogelijk precies aan te geven waar de grenzen liggen. Zoveel staat echter wel vast: als men de doorbraak slechts ziet als werkmethode en anders niet — wanneer men de doorbraak waardeert naar de mate, waarin zij als „tactische zet" onmiddellijk electoraal succes oplevert — dan verlaagt men een principiële visie tot een deel van oppertunistisch beleid. Zo een optreden is in Nederland op de lange duur tot mislukking gedoemd, want ons volk bezit een scherpe opmerkingsgave voor het verschil tussen ideaal en voorwendsel; en wie in de staatkunde niet een ideaal, maar een opportunistische berekening tot drijfveer heeft, zal altijd opvallen door gebrek aan geestdrift en overtuigingskracht. Anderzijds wanneer men slechts de principiële gedachte voor ogen houdt en zich weinig of niets bekommert om de vraag in welke mate het ideaal in de bestaande verhoudingen kan worden verwezenlijkt, vergeet men, dat politiek nog altijd de kunst van het mogelijke is, en niet het najagen van een hersenschim.

In zijn geschrift „Opening van Zaken", waarin „een en ander over de voorbereiding ener Partij van de Arbeid" wordt verteld, schrijft Wim Thomassen:

„De groei van nieuwe vormen kost tijd en kan door overhaasting worden geschaad. En zo was ook in de illegale periode de waarschuwende stem de vermaning tegen overijld optreden, de verwijzing naar de positieve waarden in de vroegere verhoudingen, onmisbaar naast het streven naar vernieuwing. Er was als het ware een conjunctuur-schommeling in de opvattingen waarneembaar. Soms zag men het optimisme overheersen bij hen, die op radicale veranderingen hoopten, dan weer was het uitzicht verduisterd. Toen het einde der

166