Hier is de VARA

Hij openbaarde zich in alle landen. Men zag de angsten van de oorlog naar de horizon terugwijken; men maakte zich gereed voor de opbouw van een betere wereld. Maar die drang vertoonde in ons land naast algemene karaktertrekken, aspecten van typisch Nederlandse allure.

Koos Vorrink had in 1941 onder de schuilnaam Spectator een brochure het licht doen zien over de toekomstige positie der sociaaldemocratie, waarin hij o.a. opmerkte: ״Een geheel andere vraag is of de bestaande Nederlandse partij-indeling een gelukkige moet worden geacht. Voor sociaal-democraten is dat eigenlijk geen vraag. Zij staan sinds jaar en dag op het standpunt, dat de vermenging van kerkelijke en godsdienstige met staatkundige problemen, zoals dat in de drie rechtse partijen geschiedt, een nadelige invloed uitoefent op de ontwikkeling van het politieke leven ten onzent."

Deze brochure van Vorrink behandelde in hoofdzaak het vraagstuk van de verwezenlijking der vernieuwingsgedachte op het terrein der staatkundige organisatie van het democratisch socialisme. Het ideaal van vernieuwing omvatte echter meer dan een ״doorbraak" der politieke scheidslijnen. De eerste minister-president na de bevrijding van het gehele land, prof. ir W. Schermerhorn, omschreef in zijn programrede (radiorede van 27 Juni 1945) het begrip vernieuwing aldus: ״... vernieuwing, in welk woord uitgedrukt wordt, dat in ons nationale leven op allerlei punten ook tekorten worden gevoeld, die verlangens hebben gewekt en de wil tot verbetering hebben gesterkt. Niet de eenvoudige leuze: het moet alles anders worden, zal ons moeten leiden, maar wel een hersteld en verdiept besef van goed en kwaad, van hetgeen voor de samenleving behoort te volgen uit het belijden van ieders diepste levensbeginselen, hoe verschillend die op zichzelf ook mogen zijn. Het gaat om het scheppen van nieuwe vormen, waarin de wezenlijke geestelijke waarden, die ons volksleven door de eeuwen heen hebben gedragen en beheerst, tot nieuwe uitdrukking en als het kan, tot nieuwe heerlijkheid zullen komen."

Behalve in de besprekingen omtrent de politieke organisatie, die tot de stichting van de Partij van de Arbeid hebben geleid, bleek het niet altijd even gemakkelijk in concreto aan te geven, hoe het sterke doch tegelijkertijd soms onbestemde verlangen naar vernieuwing zou kunnen worden verwezenlijkt. Daarbij bleek meermalen, dat aan het

162