sociaal-democratische beweging verlangt ook haar werkzaamheid beoordeeld en gewaardeerd te zien van uit het gezichtspunt van het algemeen belang. Zij zegt niet: het deert ons niet of anderen tekortkomen in de behartiging van hun redelijke verlangens, als het ons maar goed gaat. Zij wenst haar aandeel bij te dragen aan de harmonische ontwikkeling van het volksgeheel. En op deze grond wenst zij in een positieve verhouding te staan tot de gedachte der nationale eenheid en saamhorigheid. Natuurlijk — met volledige handhaving — zoals dat ook bij alle andere groepen het geval is — van haar eigen kijk op de wijze, waarop die nationale eenheid het best kan worden verwezenlijkt en gediend." Het is de ideologische verbondenheid met de beweging van het democratische socialisme in Nederland, die in de V.A.R.A. het proces van geestelijke groei bespoedigde. Het is deze geestelijke verbondenheid, die de V.A.R.A. na de bevrijding uit innerlijke aandrift dezelfde weg deed gaan als anderen, de weg, die ten slotte tot de Partij van de Arbeid leidde.
De beslissing van 1934 had voor de programma's van de V.A.R.A. vérstrekkende gevolgen. De keuze van een man als Pleysier was een aanwijzing, in welke richting de vereniging haar programma-beleid wenste te voeren. Pleysier is een man van brede ontwikkeling, een rustige bezonnen figuur, met een overheersende belangstelling voor de culturele en ethische zijde van democratisch-socialisme. Zijn gehele geestelijke structuur mocht doen verwachten, dat hij het accent der uitzendingen van het agressief-politieke zou verplaatsen naar het ethische, en dat hij in het bijzonder op het culturele karakter van de socialistische uitzendingen de nadruk zou leggen. In die verwachting is de V.A.R.A. niet beschaamd.
Wanneer men de programma-bladen, die van 1934 tot 1940 zijn verschenen, doorbladert, stuit het oog telkens op uitzendingen, die bij de lezer een glimlach van herkenning wekken. Het moeten wel opmerkelijke uitzendingen zijn geweest, wanneer men zich na zoveel jaren nog dikwijls hele brokstukken er van kan herinneren. Een goede graadmeter voor de weerklank, die de programma's bij de luisteraars wekken, vormt steevast het aantal brieven, dat op enigerlei programmapunt binnenkomt. De programma-afdeling van de VA.R.A. heeft sinds jaar en dag de gewoonte eens per maand een statistiek van deze
109