Voordat hij het vergat (bloemlezing)

achter hun onverdraagzaamheid wegschuilt.

Verdraagzaamheid groeit mee met de tijd. De Joden van Amsterdam genoten binnen de omlijsting van de tijd een ruim deel van de tolerantie, die tot het wezen van de stad behoort. Van vluchtelingen werden ze gasten: van gasten burgers. Vrije burgers zijn ze nog, wanneer de wandelende Jood, nebbisj, in vele landen der wereld al lang niet meer rechtop kan lopen.

Wie er acht op slaat kan veelal reeds door de familienaam aan de weet komen of die over-grootvader meegetrokken is met de groep die langs de kusten van Noord Afrika naar Italië of Castilië toog; duizend jaar heeft die ene wandeling geduurd. De doodgewone naam Italiaander of Venetiaander geeft geen moeilijkheden. De Verdooners komen ook uit Venetië. Wie de kaart van Noord-Italië kent, kan de Luza's, de Finsi's, de Pesaro's, de Feraressen, de Ancona's makkelijk thuis brengen. Met de achterkleinkinderen der Castillianen heeft hij helemaal geen moeite, want de namen van deze Sefardiers klinken als een gezang.

In de namen der achterkleinkinderen van de opgejaag-den, die door Koerdistan naar Rusland, Polen, Duitsland en het Westen vluchtten, ligt de bonte wereld van Oost Europa besloten. Schlesinger komt uit Silezien, Sluyser stamt van 'schliesser', dat is de man, die er voor verantwoordelijk was, dat de poort van het ghetto elke avond op het nachtslot werd gedaan. De Piotski's of Plotskes komen uit Plotz; Samkalden uit Smalkalden in Saksen, Polak en Polk uit Polen, Gerrit Osnowicz uit Sosnowitz; Wal-lagh komt uit Wallachije en zijn broers, die niet naar Duitsland, maar door Frankrijk trokken, hebben gaandeweg hun naam zien verfransen in Blog of Bloch.

Groot mogen de verschillen tussen de kinderen van bei-

¹3