Joodse traditie als permanent leren

43

permanent onderwijsleerproces

Het belangrijkste dat een mens leert, de kennis die voor hem persoonlijk het meest van belang is, verwerft hij zich meestal niet in één of ander onderwijsleerproces op één of andere school, maar door persoonlijke ervaringen die hij in het leven opdoet en door na te denken en antwoorden op vragen te zoeken.

Leren is niet het met succes verwerven van kennis, maar het pogen om kennis te verwerven (zie par. 2. 3). Leren kan mislukken en wel op verschillende manieren:

(1) Hoe de leerling ook leert, hij kan zich de kennis niet verwerven. Het gaat zijn verstand te boven. Dit leren mislukt omdat de leerling faalt.

(2) Het mislukken kan ook aan de kennis liggen of wat daarvoor doorgaat. Een leerling die leugens leert, zal zich geen kennis verwerven.

(3) Beide gevallen kunnen zich tegelijkertijd voordoen: de leerling faalt en de (vermeende) kennis deugt niet.

Het is onjuist om te zeggen dat alle geslaagde kennisverwerving bewust verloopt of moeite kost, maar in het kader van PL is 'leren' nu juist niet hetzelfde als 'het met succes verwerven van kennis' en ik neem aan, dat leren op een bepaalde manier gebeurt (de 'leermethode') en dat het niet automatisch of toevallig (m. a. w. moeiteloos) verloopt. (Vergelijk de discussie in 2.4 naar aanleiding van het citaat ' . . . de gangbare psychologische definitie van "leren" ...').

Als het menselijke leren nu het pogen is om kennis te verwerven, is het duidelijk dat in elk leerproces kennis het leerdoel is. Zoals er een verwantschap is tussen onderwijsdoelen en leerdoelen (nl. de verzameling van onderwijsdoelen is een deelverzameling van de verzameling van leerdoelen), zo is er een verwantschap tussen de begrippen 'mentaal programma', 'vaardigheid' (evt. ook nog 'repertoire') en het begrip 'kennis'. De verwantschap is dat deze drie (evt. vier) woorden disposities aanduiden.

'Wanneer we zeggen dat glas breekbaar of dat suiker oplosbaar is, dan gebruiken we dispositionele begrippen die logisch als volgt functioneren. De breekbaarheid van het glas bestaat niet daarin dat het op een gegeven ogenblik werkelijk wordt versplinterd. Het kan breekbaar zijn zonder ooit werkelijk te breken. Als we zeggen dat het breekbaar is bedoelen we dat het aan