Joodse traditie als permanent leren

42

'Een vaardigheid is een dispositie van een persoon met betrekking tot zijn

kunnen op een bepaald, meer of minder nauw omschreven gebied van lering

3 7

-- omtrent de wereld en/of omtrent zichzelf'

Het spreken over 'programma's' of 'vaardigheden', die de leerling bezit (zich heeft verworven), impliceert niet dat de leerling ze in elke situatie zal 'aanzetten'. Het staat hem vrij ze niet te gebruiken - hij kan ze sturen, aanzetten, afzetten, enz. Hij beheerst zijn programma's, resp. vaardigheden. 'Programma's' en 'vaardigheden' zijn woorden die gebruikt worden om het menselijk gedrag te beschrijven en te verklaren. Het zijn geen woorden die voorvallen aanduiden, maar disposities: 'I have already had occasion to argue that a number of the words which we commonly use to describe and explain people's behavior signify dispositions and not episodes. To say that a person knows something, or aspires to be something, is not to say that he is at a particular moment in process of doing or undergoing anything, but

that he is able to do certain things, when the need arises, or that he is prone

38

to do and feel certain things in situations of certain sorts'

Tussen de doelen in de kolommen A en B enerzijds en die uit kolom C anderzijds bestaat een duidelijk verschil. De onderwijsdoelen uit de kolommen A en B zullen niet door alle, maar in ieder geval wel door een aantal leerlingen bereikt worden en wel gedurende de tijd dat ze onderwijs ontvangen. De doelen in kolom C zijn idealen en de mens zal er tijdens zijn leven nooit zeker van kunnen zijn dat het doel bereikt, het ideaal verwezenlijkt is. De doelen in kolom C vragen van de mens wel een bepaald gedrag of beter gezegd: bepaalde disposities die hij kan proberen zich te verwerven door te leren. Dit zijn echter niet de disposities die hij gewoonlijk op school leert en die onder de onderwijsdoelen vallen - eerder zijn het leerdoelen van leerprocessen die juist geen onderwijsleerprocessen zijn.

Er zijn schrijvers die alle leerprocessen onderwijsleerprocessen noemen, het leven een school en iedereen die een ander iets uitlegt een leraar; 'Just as the whole world is a school for the whole of the human race, from the beginning of time until the very end, so the whole of his life is a school for

every man, from the cradle to the grave---. Every age is destined for

39

learning, nor is man given other goals in learning than in life itself' Ik hanteer deze beeldspraak niet. Elk onderwijsleerproces is wél een leerproces, maar omgekeerd is niet elk leerproces een onderwijsleerproces. Leven is leren -- leven is wel een permanent leerproces, maar niet een