Joodse traditie als permanent leren

41

programma wordt bevorderd wanneer ook de gewenste kennis en attitudes in vaardigheden worden vertaald. Kennis bezitten houdt in dat men de vaardigheid heeft van die kennis --in het geheugen -- gebruik te maken, bijvoorbeeld door ervan te doen blijken bij de beantwoording van vragen. Daarom kan men zeggen dat het doel van het onderwijs is de student te leren: bepaalde wiskundige problemen op te lossen, de samenhang tussen economische verschijnselen uit te leggen, de belangrijkste begrippen van zijn wetenschap te omschrijven, een test te ontwerpen, de filosofische opvattingen van Kant te analyseren, enz.

Een attitude komt naar voren in gedrag in een bepaalde situatie. Dit veronderstelt dat inzicht aanwezig is in deze situatie, dat een patroon van handelingen wordt beheerst en dat er de bereidheid is tot bepaald gedrag. De vaardigheden die dit gedrag veronderstelt, kunnen belangrijke onderwijsdoelstellingen zijn. Men kan echter beter niet stellen dat de student door het onderwijs ook moet leren iets bepaalds te .villen. De grens tussen de bevordering van een bewuste keuze door de student en indoctrinatie wordt gemakkelijke overschreden'"^.

Kennelijk is elk onderwijsleereffect dat door leraar en leerling gunstig beoordeeld wordt, een verworven vaardigheid (in de ruime betekenis) te noemen en is een onderwijsdoelstelling niets anders dan een te verwerven vaardigheid (in de ruime betekenis). Kennelijk kan men in plaats van de term

35

'mentaal programma' de term 'vaardigheid' gebruiken . Past men dit toe op De Groots eerste formulering van wat 'een doelstelling' is, dan ontstaat als tweede formulering:

Een onderwijsdoelstelling is een na te streven onderwijsleereffect. Na te streven onderwijsleereffecten zijn door de leerling te verwerven vaardigheden die hij bij voltooid leerproces zal bezitten. Dat wil zeggen: hij zal weten dat hij ze in zijn repertoire heeft en wat hij daarmee met succes geleerd heeft, hij zal ze zelf naar eigen keuze (al dan niet) kunnen inschakelijk en hij zal ze zelf kunnen sturen. Alleen het (doen) verwerven van een vaardigheid dat aan deze eisen voldoet, kan een onderwijsdoelstelling zijn. Een onderwijsdoelstelling is een wenselijk geacht leereffect, dat het karakter heeft van een aan het totale repertoire van de leerling toegevoegde vaardigheid^.

Bij deze tweede formulering hoort de volgende definitie van 'vaardigheid':