Joodse traditie als permanent leren

32

altijd te verdiepen. Van geen enkele leraar en van geen enkele verhandeling is een uitputtende verklaring van welk probleem dan ook te verwachten. Van geen enkele leerling wordt gevraagd dat hij een gegeven verklaring tot op de bodem begrijpt. Elke verklaring is voorlopig, elk begrijpen ook. Altijd zullen er nog vragen gesteld kunnen worden, die nog niet beantwoord zijn.

Bij onderwijsleerprocessen speelt, behalve het geven (door de leraar of het boek) van beredeneerde verklaringen die (door de leerling) begrepen moeten worden, ook het voordoen van de leraar en het nadoen van de leerling een belangrijke rol: ¹ . . . Most of the important things in education are passed on

18

in this manner - by example and explanation' . Toch is ook bij het voordoen van de leraar (voorbeeld) en het nadoen van de leerling (imitatie) het laatste woord aan de leraar, die moet kunnen verklaren waarom hij iets doet zoals hij het doet. En op het vermogen om dit met redenen omkleed aan zijn leerlingen zo te kunnen uitleggen dat zij het begrijpen en ermee kunnen instemmen berust het gezag van de leraar.

Moet een leraar achter datgene staan dat hij onderwijst? Moet hij oprecht zijn en steeds naar beste weten de vragen van de leerlingen beantwoorden? Ook als zijn positie of persoon of beide door die oprechtheid in gevaar komen? Het hoort tot de eigen verantwoordelijkheid van de leraar op deze vragen een antwoord te geven. Mij lijkt het dat een leraar die niet oprecht is, misschien zijn functie en zijn leven zal behouden, maar niet zijn gezag - dat zal hij vroeg of laat verliezen. Ook ga ik ervan uit dat leraar en leerling een aantal waarden, normen en belangen moeten delen, willen ze elkaar kunnen begrijpen. Ik ga er niet van uit dat in onderwijsleerprocessen de leraar, die gezag heeft, de leerling opzettelijk zal misleiden.

Het is interessant om te zien dat ook Friedrich, sprekende over machts-situaties waarbij politiek gezag een rol speelt, ervan uitgaat dat machthebbers en ondergeschikten een aantal waarden, normen en belangen gemeenschappelijk hebben. Vermoedelijk vindt hij dat zijn definitie van gezag dit

19

als vanzelfsprekend impliceert

3.3. Wereldbeeld (II. 1 van het PL-model)

'Wereldbeeld' is de voorstelling die men, die iemand of een bepaalde groep van mensen, zich op een bepaalde tijd en op een bepaalde plaats omtrent de werkelijkheid van de wereld vormt. Men, iemand of een groep stelt 'nu en