Joodse traditie als permanent leren

31

ontmaskerd en verworpen. Ook echt gezag kan verworpen worden, of beter gezegd: hoeft niet geaccepteerd te worden. Dit gebeurt als de 'reasoned elaboration' slechts door de 'zender' (leraar, politieke leider) en niet meer door de 'ontvanger' (leerling, staatsburger) begrepen en gewaardeerd wordt. Dit soort 'communicatie-stoornissen' is een welbekend verschijnsel in instabiele en zich snel ontwikkelende gemeenschappen. 'It is therefore necessary to sharpen further the definition of authority as the capacity for reasoned

elaboration by adding: in terms of the opinions, values, beliefs, interests and

12

needs of the community within which the authority operates' . Traditie en gezag hangen nauw samen: 'opinions, values, beliefs' zijn altijd óók traditionele begrippen en 'interests and needs' zijn het vaak, maar niet altijd. Hoe minder traditioneel een beredeneerde verklaring is, hoe minder mensen voor wie die verklaring bedoeld is, haar zullen begrijpen en aanvaarden. Als derde typering van gezag moet aan de beide voorafgaande dan ook nog worden toegevoegd:

(3) De verklaring moet door de groep, waarvoor de verklaring bedoeld is, zodanig begrepen kunnen worden, dat de groep ermee kan instemmen.

Ik verschil met Friedrich van mening als hij zegt dat 'logical and scientific

proof' niet op gezag gebaseerd is, omdat een bewijs nu eenmaal een bewijs is.

'Even the most stupid or silly man who states that two and two make four will 13

not be questioned¹ , en waarom niet? . . . omdat 'A communication that is

14

'proven' scientifically requires no authority for its acceptance' . Ik meen

dat Friedrich hier ongelijk heeft. Wat bewijst een logisch bewijs eigenlijk?

Als, volgens Wittgenstein, 1000 + 1 = 1000 kan zijn, waarom moet dan twee

15

plus twee noodzakelijk gelijk aan vier zijn ? Als Friedrich inderdaad op dit punt ongelijk heeft, betekent dit dat zijn gezagsbegrip een algemenere geldigheid heeft dan hij zelf opeist en ook buiten een specifiek politieke context met vrucht gebruikt kan worden

In leerprocessen spelen 'beredeneerde verklaringen, die door de leerlingen begrepen moeten worden' een essentiële rol. Al worden beredeneerde verklaringen door de leerlingen begrepen, dan betekent dit niet noodzakelijk dat

ze waar zijn. Gezag is feilbaar: 'There can be no absolute, no total authority,

17

because there is not open to man any absolute truth or total reason' 'Beredeneerde verklaringen' zijn voor de leerling minstens aannemelijk en hoogstend dwingend, maar nooit zeker waar. Ook 'begrijpen' is gradueel en