Joodse traditie als permanent leren

Vraag 1

7

Welke plaats neemt het 'leren' in de joodse traditie in? Welke begrippen zijn onlosmakelijk verbonden met dit leren?

Je moet leren om te weten hoe je je moet gedragen. Maar dit is slechts een deel van het antwoord. Je studeert de Torah omdat dithet woord van God is. Studeren is niet een religieuze ervaring, maar een verplichting voor iedereen. Studie brengt je verder. Studie maakt je gaver. Daarom moet je steeds zoveel mogelijk studeren. Je bestudeert belangrijke ideeën niet (alleen) om ze te kennen, maar om te weten te komen hoe ze ontstaan zijn. Het gaat niet om de resultaten, de belangrijke ideeën, maar om de manier waarop je tot die ideeën komt. In de Talmud worden steeds de discussies en meningsverschillen vermeld, maar niet altijd de conclusies. Leren is het voortdurend stellen van vragen en het luisteren naar antwoorden. De antwoorden staan steeds ter discussie. Er zijn wel pogingen ondernomen om de resultaten van de discussies samen te vatten^, maar dit diende nooit ter vervanging van de talmudtekst. De samenvattingen zijn nooit als eindpunten bedoeld, maar juist als beginpunten voor verdere studie.

Vraag 2

Zijn er in de joodse traditie mensen die niet leren?

Misschien een enkeling. Iedereen leerde naar beste vermogen. De grote commentatoren^ probeerden hun commentaren zo te schrijven dat ze door iedereen begrepen konden worden. Dit is alleen dan mogelijk als iedereen heeft geleerd en door blijft leren. In de synagogen luisterden kinderen en geleerden naar dezelfde redevoeringen. Dat is vandaag nog zo.

Vraag 2a

Kwam er analfabetisme voor?

Nee, behalve bij enige mensen die we tegenwoordig 'zwak begaafd' zouden noemen. Iedereen kon lezen, maar niet iedereen kon schrijven. Iemand die wel kan lezen maar niet kan schrijven een halve analfabeet te noemen, is onzinnig. Schrijven is niet belangrijk. Met cultuur heeft het niets te maken.

Schrijven is een technische kwestie. Onlangs sprak ik nog een zeer erudiete

17

Jemeniet. Hij was beledigd toen ik hem vroeg of hij even zijn naam wilde opschrijven. 'Ik ben toch geen koopman', zei hij, 'ik ben een geleerde'. In Jemen moet een koopman kunnen schrijven, een geleerde niet. Vaak leerde men niet schrijven omdat men dit zonde van zijn tijd vond. In