Joodse traditie als permanent leren

95

the sages by using human intelligence' De waarheid wordt bepaald door de instemming van de geleerden en één van de uitgangspunten bij het vaststellen van de halakhah - een uitgangspunt waarmee de geleerden instemmen - is dat de halakhah per meerderheidsbesluit vastgesteld wordt. ^ Elke nieuwe halakhah wordt uit de reeds bestaande halakhot ontwikkeld volgens een stelsel van afleidingspatronen met een vaak rationele en nuchtere inslag. Het gezag van de halakhah berust op de discussie die eraan vooraf gaat. Niet alleen de aangenomen (bindende) halakhah maar ook de verworpen halakhah heeft gezag en bij de studie van de Torah, in het bijzonder de talmud, bestudeert men beide: zowel het standpunt dat overwonnen heeft als het standpunt dat niet overwonnen heeft. De talmud is een bloemlezing van concurrerende opinies. Voor een groot deel bestaat ze uit discussies over de aan te nemen halakhah en deze laatste wordt vaak, maar niet eens altijd, vermeld. De talmudstudent bestudeert eerder discussies en interpretaties dan eindconclusies. De talmudstudie heeft dan ook een ondogmatisch karakter. Wordt tenslotte na een discussie een bepaalde gedragsregel aangenomen, dan wil dit nog niet zeggen dat de verworpen gedragsregel inferieur is. De discussie telt onder zijn deelnemers geen verliezers maar alleen maar overwinnaars. De eindconclusie wordt door de opponenten gezamenlijk bereikt, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de volgende talmudische beschrijving van de rivaliserende scholen (volgelingen) van Shammai en Hillel:

'Drie jaren bestreden de school van Shammai en de school van Hillel elkaar. De ene zei dat de halakhah volgens haar opvattingen vastgesteld moest worden, de andere zei daarentegen dat de halakhah haar opvattingen moest volgen. Toen klonk er een stem uit de Hemel die zei: De woorden van de ene school en de woorden van de andere school zijn de woorden van de levende God. Toch moet de halakhah de school van Hillel volgen' Meteen stelt de talmud de vraag:

'Als zowel de woorden van de een als de woorden van de ander de woorden van de levende God zijn, waarom is dan aan de school van Hillel