Geschiedenis der Joden in Nederland

trams te worden opgeladen. De tocht naar het station zal beginnen. De eerste strepen aan de Oostelijke horizont verkondigen, dat het uur van zonsopgang nabij is. Een jonge Jood heft, onmiddellijk door de anderen overgenomen, een lied aan, dat zij zo dikwijls op hunne socialistische bijeenkomsten hadden gezongen. En in het uur, waarvan de wachter, door den propheet Jesaja beschreven, zeide dat het geen nacht meer, maar ook nog geen dag is, klinkt als een gebed hun zang:

„Morgenrood, Uw heilig gloeien Heeft ons steeds de dag gebracht.

Breek dan door, O lichtvernieuwer In de duistre volk’rennacht.

Laat Uw glorie hope geven Hun, die worst’len in de nacht Geef hun moed in ’t voorwaarts treden Tot hun ’t daglicht tegenlacht.”

En zó schreden zij de dood tegemoet!

De Joden gaven nagenoeg geen gehoor aan de oproepen om zich voor de deportatie te melden. En daarom veranderden de Duitsers hun systeem. „Und gehst du nicht willig, so brauch’ ich Gewalt!” Iedere avond na 8 uur

—    immers op die tijd moest iedere Jood in zijn huis aanwezig zijn —• begon de Jodenjacht, nu eens volgens bepaalde straten, dan weer alphabetisch. Van 8 uur ’s avonds tot 6 uur ’s morgens was de jacht geopend. Geen dag ging voorbij, dat er niet ergens een overvalwagen verscheen. Van tijd tot tijd wordt deze jacht in het klein met een klopjacht aangevuld. Zo bracht de dag van Simchath Thorah 5703 (2 October 1942) „Vreugde der Wet”, — geen halve eeuw nog geleden was dat ook in Nederland een dag van Joodse uitgelatenheid geweest

—    de plotselinge deportatie van de naar de werkkampen verwezenen! En in de nacht van Simchath Thorah werden eveneens hunne gezinnen gedeporteerd. Wodan had de jacht gezegend! 15.000 Joden, mannen, vrouwen en kinderen kwamen tegelijk in Westerbork aan.

Zo had in Nederland het grootste deel van alle Joden elk ogenblik met het deportatie-gevaar te rekenen.

95