Geschiedenis der Joden in Nederland

neergelegd om de Joden te beschermen, thans, nu het om het afweren van veel groter ellende ging, aan de oproep van de Nederlandse ondergrondse beweging geen gehoor? De verschrikkelijke terreur, waaronder ook zij sedert de stakingsdagen gebukt gingen, is hiervoor niet de enige verklaring.

In het voorjaar van 1941 was een verordening afgekon-digd, dat alle Nederlanders, die daartoe werden opgeroepen, diensten hadden te verrichten binnen het bezette Nederlandse gebied. Op 26 Maart 1942 werden de vijf woorden „binnen het bezette Nederlandse gebied” uit de verordening van het vorige jaar geschrapt en was dus met één pennestreek „legaal” bepaald, dat de Nederlandse arbeider naar Duitsland kon worden gesleept, waar ook en hoe lang ook. En de commissaris-generaal Schmidt zond midden Juli 1942, nauwkeurig samenvallend met de datum van de eerste Joodse deportatie, de volgende proclamatie uit: „Er moet positief gewerkt worden! Als een Duitser de hamer neerlegt om die te verwisselen met het zwaard, dan moet de Nederlander die voor hem opnemen! Ieder in Nederland zal zijn arbeids-boekje krijgen en wie niet werkt, zal ook niet eten!” Het aantal Nederlandse arbeiders in Juni. Juli en Augustus 1942, aldus naar Duitsland gedeporteerd, bedroeg 40.000. Zij, die in Februari 1941 de stut en steun der Joden waren geweest, zaten thans te zeer in eigen ellende om nog even diep en intens als anderhalf jaar geleden door het Joodse noodlot te worden aangegrepen.

Het telegraphisch protest der kerkgenootschappen tegen de deportatie der Joden had tot resultaat, dat de zoeven genoemde Commissaris-generaal Schmidt op 3 Augustus 1942 het Nederlandse volk mededeling deed van een onderhoud met een der vertegenwoordigers der kerken. In dat gesprek had hij gezegd, dat er aan het principe van de deportatie der Joden niets veranderd kon worden, maar dat de bezettende overheid, wat de kerken betreft, tot een concessie bereid was. De voor 10 Mei 1940 gedoopte Joden zouden niet naar het buitenland worden gedeporteerd, om tegemoet te komen aan het bezwaar, waarop de kerken in hun telegram hadden gewezen, luidende: „Voor de Christenen onder de Joden wordt deze dringende bede bovendien nog ingegeven door de overweging, dat hun door deze maatregel het deelnemen aan het

92