Geschiedenis der Joden in Nederland

het zijn met den staatsman Mordechai, van wien gezegd wordt „dat hij voor Haman noch opstond noch voor hem boog”. Door zijn vroege dood is deze nobele figuur, die „van zijn schouders af opwaarts groter was dan al zijn broeders” het noodlot bespaard gebleven, dat hem anders onvermijdelijk had getroffen. Hij, die „groot was onder de Joden en geliefd bij de meerderheid zijner broeders” die als Nederlander èn als Jood „steeds het beste voor zijn volk had gezocht” heeft, gelukkig, de ondergang van Nederland’s Jodendom niet meer aanschouwd.

Toen de Joodse Raad op last van de Duitsers was ingesteld, werd het werk van de Coördinatie-Commissie iedere dag meer illusoir, werd zij op elk gebied hoe langer hoe meer uitgeschakeld, om tenslotte in October 1941 te verdwijnen, toen alle afzonderlijke Joodse organisaties werden opgeheven. Sindsdien kwam het gehele Joodse leven in Nederland onder het gezag van de Joodse Raad te staan.

Waarom gaven Asscher en Cohen toe, toen hun gelast werd een Joodse Raad te formeren en zelf de leiding van deze Raad op zich te nemen? Hebben zij deze lastgeving aanvaard uit gebrek aan moed en karakter? Het derde deel van „Je Maintiendrai”, het reeds eerder hier geciteerde, semi-of-ficiële werk van de hand van L. de Jong over de gebeurtenissen in Nederland tijdens de bezetting, schrijft hierover: „Het waren beide degelijke mannen, oprechte vaderlanders. Aan hen werd de tragiek der bezetting bewaarheid, waarbij de vijand zo vaak partij trok, niet van slechtheid, maar van goedwillende zwakheid.”

Terecht wordt hier niet gesproken van lafheid. De zaak is echter gecompliceerder dan in dit, misschien grotendeels juiste, oordeel tot uiting komt. Als het zwakheid is geweest, wat deze heren tot bukken noopte, welke zwakheid was het dan? Het was de zwakheid om in dergelijke kritieke tijden niet te durven inzien, dat er geen enkel ander alternatief was voor het medeplichtig worden aan de Duitse maatregelen dan het verzet. Dit was de typische zwakheid van de meerderheid der Nederlanders in het eerste jaar van de oorlog. Maar bij Asscher en Cohen werkte nog het volgende mede. Hierboven is reeds uiteengezet, dat de notabelen van het Nederlands Israëlietisch Kerkgenootschap — want uit

68