Geschiedenis der Joden in Nederland

het proletariaat, was hun kerkgenootschap een zuiver „burgerlijke” instelling, welke nooit iets van hun noden heeft begrepen en tot voor weinige jaren geleden zelfs vijandig tegenover al hun pogingen tot maatschappelijke verheffing stond.

Toen tegen het einde der vorige eeuw de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond was opgericht, de organisatie, die zo ontzaglijk veel gedaan heeft voor de verheffing van het Joodse proletariaat uit de poel der onwetendheid en der ellende, werd reeds onmiddellijk van de kant van het Rabbinaat getracht om door een „zwarte” vakvereniging de strijd der arbeiders te breken. En jarenlang, in de worsteling tussen sociaal-democratie en liberalisme in de hoofdstad van Nederland, was het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap een der ver-kiezingsorganen van „Liberale Unie” en „Vrijheidsbond”. Dit kerkgenootschap, tot aan 1940 toe, beheerst en beheerd door de Joodse bourgeoisie, heeft, evenals de Bourbons, nooit iets vergeten en nooit iets geleerd. Had reeds niet de jonge Dr. Dunner in 1862 in een brief, gericht aan den socialist Mozes Hess, over hen geschreven: .....Es gibt in Amsterdam ein immenses, aber fleis-

siges jüdisches Proletariat... und die reichen Juden werden viele Opfer bringen wollen, wenn sich ihnen die Aussicht darbietet, dieses ihnen in den Tod verhasste Proletariat lichten zu können.” Het was juist dat „immenses, aber fleissiges” proletariaat, dat aan het Amsterdamse Jodendom zijn typisch kenmerk gaf. Neder-land’s hoofdstad was de enige in West-Europa, die een autochthone Joodse arbeidersklasse bezat en waar dus onder de Joden een sterke klassestrijd heerste. Deze klassestrijd, eerst alleen van de kant der bezitters gevoerd, was een belemmering voor het op zich zelf reeds zo zwakke nationale gevoel. De Joodse arbeider kon het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap, waarvan zijn uitbuiters de „notabelen” waren, moeilijk als een lichaam beschouwen, waarin hij zich thuis kon voelen. Hoe sterk moet wel onderbewust het Joodse saamhorigheidsgevoel hebben gewerkt, dat toch betrekkelijk zo weinige uit de Joodse arbeiderskringen het Jodendom geheel de rug hebben toegekeerd!

Overigens bestond er in geheel Nederland, ook bij de Joodse bezittende klasse en middenstand, weinig begrip

50