Geschiedenis der Joden in Nederland

Men zegt, dat de Joden in Nederland zo gastvrij werden ontvangen, omdat zij zulke grote rijkdommen naar Nederland hadden gebracht en zeer groot aandeel hebben gehad in het doen ontstaan van de Hollandse wereldhandel. Deze, schijnbaar historisch-economische verklaring heeft slechts één fout, namelijk, dat zij niet historisch is. Het is onjuist, dat in het begin van de zeventiende eeuw bij hunne vestiging te Amsterdam, zij — en men bedoelt dan de Portugese Joden — grote kapitalen naar Holland hebben meegevoerd. Dr. J. G. van Dillen, die dit thema nauwkeurig heeft onderzocht, komt tot de conclusie, dat de rijkdom der eerste Hollandse Maranen zeer overdreven is voorgesteld. Het waren Immers uit hun land gevluchte of verbannen mensen, wier bezittingen grotendeels verbeurd waren verklaard.

De hun gebleven gelden hebben zij dan ook in de aanvang slechts voor een klein gedeelte in ondernemingen als de Oost-Indische Compagnie kunnen beleggen, daar zij deze beperkte financiën voor hun handel op Portugal. Spanje, de Levant en Brazilië broodnodig hadden. Wel zag men echter in Holland zeer goed in, dat de vestiging dezer ervaren kooplieden voor de uitbreiding der Nederlandse handelsrelaties op den duur veel zou kunnen beloven.

Zo werd het vreemde ook hier, zoals wij boven uiteenzetten, ten zeerste gezocht, omdat het in de, zich ontwikkelende verhoudingen kon worden Ingeschakeld.

Maar slechts in zoverre als het vreemde in de eigen verhoudingen kon worden ingeschakeld. Want ook hier kon het vreemde nooit het eigene verdringen. De beroepen, welke de Joden in Nederland, zowel Portugese als Hoogduitse, in de zeventiende en achttiende eeuw hebben uitgeoefend. zijn voor het zoeven uiteengezette het beste bewijs. Ook hier gold, wat in alle landen van het Galoeth voor de Joden heeft gegolden: zij dringen slechts in die beroepen door, welke door het gastvolk niet voor zich worden opgeëist. De Joden kunnen dus nieuwe beroepen scheppen, zich op de bedrijfstakken werpen, welke in het land der inwoning nog onbekend zijn, in de bestaande — en dat zijn vooral de bedrijven der oerproductie — dringen zij niet door. Worden echter die nieuwe bedrijfstakken voor het gastvolk begerenswaard, dan worden de Joden daaruit verdrongen, hoe vast zij ook daarin genesteld schijnen.

15