Geschiedenis der Joden in Nederland

„Joodse natie”, een uitdrukking, door den „Schoolmeester” in een zijner gedichtjes nog overgenomen, waarin hij smalend de Joden „de natie” noemde. Dit behoren der Joden tot twee volken, is nog in 1940 met zovele woorden geconstateerd door den hoogleraar Telders in zijn felle bestrijding van het anti-semitisme. Hij verzette er zich tegen, dat men de Joden als doodgewone Nederlanders zou beschouwen en betoogde —- kort voor de bezetting — dat men de Joden geen dienst bewijst en het antisemitisme niet bestrijdt door de werkelijkheid te verdoezelen. „De Joden”, aldus de hoogleraar, „zouden, volgens sommige bestrijders van het anti-semitisme, Nederlanders zijn, zonder dat een onderscheid mag en kan worden gemaakt. Ik wens dit ten sterkste te bestrijden!” En deze, zo juiste, opvatting werd bewust of onderbewust door de beste Nederlanders gedeeld. De Joden waren, volgens hen een deel, maar een zeer bijzonder deel van het Nederlandse volk.

Zelfs reeds vóór de emancipatie hadden zij enigszins deel aan de Nederlandse cultuur, of om het uit te drukken in de woorden van den bekenden Joodsen schrijver S. Seeligman: „Ze waren niet geheel afgesloten van de hen omringende, niet-Joodse cultuur.” Deze, hoewel nog zwakke, verbondenheid met de Nederlandse lotsgemeen-schap vormde, om Seeligman’s woorden te gebruiken, binnen het Jodendom een nieuwe soort, en wel: „species hollandica judaica”. En deze „species” trad hoe langer hoe duidelijker naar voren, naarmate de emancipatie meer op hen inwerkte. Wel scheen bij bepaalde groepen binnen het Nederlandse Jodendom de Nederlandse invloed de Joodse lotsverbondenheid nagenoeg geheel te elimineren, bij de grote massa echter was dit niet mogelijk, aangezien haar speciaal milieu, zoals wij bij de beschrijving van de demographische en sociologische verhoudingen zullen zien, haar Joodse eigenschappen in stand hield en zelfs versterkte. Zeer sterk was in bepaalde kringen de assimilatie aan de Nederlandse omgeving, maar ook. hoe wonderlijk, het ook klinkt omtrent een kleine minderheid, er bestond hier en daar een zekere Nederlandse assimilatie aan het Joodse milieu. Zo was het Nederlandse Jodendom, geen afgesloten en toch een gesloten groep. En dit is het gebleven tot op de dag van zijn vernietiging.

12