Geschiedenis der Joden in Nederland

toeroepen: „Gaat het U niet aan, Gij allen, die voorbijgaat? Aanschouwt het en ziet of er een smart is gelijk de smart mij aangedaan!” Hadden de Nazi’s niet verklaard, dat zij, die niet gedeporteerd zouden worden, de gedeporteerden benijden zouden?

Voor een groot deel van het kleine restje Joden in Amsterdam was derhalve de deportatie op 29 September 1943, de dag voor Rosch Hashanah 5704, een verlossing. Die kwelling der laatste maanden was tenminste voorbij!

Op diezelfde dag was Barneveld „judenrein” gemaakt en gezamenlijk kon de rest van het Nederlandse Jodendom in Westerbork zijn Rosch Hasjanah, zijn Nieuwjaarsfeest vieren.

Maar zouden zij onder deze verhoudingen elkander met de oude Joodse zegenwens kunnen begroeten: „Moogt Gij tot een goed jaar in het Boek des Levens worden ingeschreven”? Of misschien juist nu meer dan ooit?

Een wonderlijke gemeenschap was daar in Westerbork bijeen. Een aantal ..Zurückgestellten”, maar nog een grotere groep voor wie iedere week de deportatie naar Polen komen kon. Slechts „uitgesteld bezwijken was hun hoogste prijs”.

Als des Zaterdags bekend werd, dat de volgende Dinsdag een transport plaats zou vinden, was het alsof de Engel des Doods over het kamp zweefde. Ieder, die niet voorlopig „vrijgesteld” was, werd in deze spanne tijds door hellepijnen verscheurd. En zelfs als men zulk een vrijstelling bezat, wie was zeker, dat de lijst, waartoe zijn groep behoorde, niet „platzen” zou? De wonderlijkste geruchten deden dan de ronde, gingen als uit de meest betrouwbare bron komend, van mond tot mond, nu eens deze groep dan weer die aan doodsangsten prijsgevend. Men wendde alle invloed aan, die men bezat; alle „relaties” bestaande of denkbeeldige, met de „voornamen” van het kamp, werden benut. Geen middel, zelfs chantage of bij vrouwen het zich prostitueren, was sommigen te laag om deze week maar niet tot de veroordeelden te behoren.

En op de vooravond van het transport is om acht uur reeds „Lagersperrstunde”. Maar wie is tot slapen in staat? Men weet, dat om drie uur in de nacht de transportlijst zal worden voorgelezen. Het licht gaat aan en

107