Het Joodse vraagstuk

volkeren der wereld. Verdergaande ging het accent liggen op het uitzicht een eigen land te bezitten en daar erfelijk te wonen. Als een rode draad loopt echter door die gehele traditie het uitzien naar een nieuw mens-zijn, waartoe volk en land de substraten waren, maar dat in wezen het levensprobleem veel dieper nam. Het is dan ook niet te lochenen, dat de profetische interpretatie van het Israëlitisch volksbestaan de tendens vertoont het bewonen van dat bepaalde land als een relatieve conditie te stellen en zelfs de integriteit van dat bepaalde volk, omdat de goddelijke aandrift van den beginne aan het menselijke probleem als zodanig had geraakt. Israël was een worp naar een doel, dat boven begrenzing van volk en land uitging, een worp, die van verbijsterende driestheid en hoogheid getuigde. Het is in wezen de spanning, die een eeuwige onvrede in het bestaande inluidde, het postulaat van ander mens-zijn, van de volmaaktheid, van de mens Gods. In het turen van de woestijntrek-kers onder Mozes naar de horizon, waar de gebergten van het beloofde land opdoemden, lag iets roerends naiefs, dat tegelijk fanatiek was. omdat het eeuwige spanningen in een tijdelijk doel opeenperste. Maar het bewustzijn kende die eeuwige spanning alleen in de vorm van dat aanwijsbare doel. Zo alleen kan men verklaren de onvrede en de onstilbare verlangens, die uit de oude oorkonden spreken en die zich in de latere eeuwen hebben voortgezet door de binding aan tijdelijk succes en genot heen.

Wie deze wandelstaf opneemt gaat op een eeuwige pelgrimstocht. Dat is aan de Joden te merken geweest, reeds van het eerste begin als volk Israël af. Natuurlijk hebben niet alle Israeliten hoofd voor hoofd geweten wat ze deden en waar ze de zin van hun bestaan eigenlijk in hadden te zoeken. We zien in Israël juist een klassiek voorbeeld van een volk, dat dikwijls zijns ondanks een bepaalde idee belichaamt. In de bekende bijbelse termen heet dat afval van Jahwe en bekering tot hem, trouw van de God des verbonds tegenover de ontrouw van zijn volk. Die wisseling van stemming en van houding, zowel uiterlijk als innerlijk, begon al dadelijk na de verbondssluiting bij de Sinaï en bleef aanhouden de

73