Het Joodse vraagstuk

de Sinaï, die ook later wel onder het beeld van een huwelijk van Jahwe met Israël is voorgesteld.

De ene partner was het volk, dat door de gezamenlijke uittocht uit Egypte en de toekomstige lotsgemeenschap aaneengesloten was tot een eenheid, die vroeger als zodanig niet bestond. Een volk in statu nascendi.

De andere partner echter was gerepresenteerd in het altaar, een hogere macht, blijkens de berichten de God, die het volk uit Egypte gevoerd had en reeds de vaderen had geleid. In dit verbond trad Israël dus in een bijzondere verhouding tot zijn onzichtbare goddelijke partner; als pasgevormde nationaal-politieke eenheid ontving het de bestemming om het speciale volk te zijn van Jahwe, die voortaan als uitsluitend goddelijk hoofd van dit nationaal-politieke lichaam zou optreden. De titel „koning”, „mèlèk”, voor Jahwe, duidt later ditzelfde aan. Hij was de leidende, voorgaande, wetgevende, aanvoerende, beschermende instantie. Dergelijke functies konden in Israël door mensen alleen uitgeoefend worden in zijn naam.

Hiermee was Israël dus aan Jahwe verpand; het was voortaan zijn eigendom, maar hij was evenzeer Israels „eigendom”. Hij was de zin en inhoud van hun bestaan, zij waren de zichtbare verschijningsvorm van zijn goddelijke energie. Het eigensoortige van dit b’rith is dus het samenkomen van de goddelijke en de menselijke partner. Het meer primitieve godsbegrip is hier dus niet vergeestelijkt tot een hogere abstractie of een idee, maar verhoogd, overmachtig geworden en verbreed tot de „levende God”, die alle andere te boven gaat. Aan weerskanten een verhoogd ik-bewust-zijn: God beraamt, kiest, betoont zich, grijpt in, trekt mee ten krijg, triumfeert, toornt, straft, troost, zegent; Israël beaamt, belijdt, erkent en eert in zijn cultus, gehoorzaamt in zijn levensordening, volgt de leiding in zijn geschiedenis. Maar het doet dat niet uit natuurnoodwendigheid en vanzelf, maar in trouw aan eenmaal aangegane verplichtingen. De onderscheiding tussen God en mens wordt in deze verbintenis dus opgenomen en verdiept, op een manier die in Israël en ook in het latere Jodendom vrijwel niet is ver-