Het Joodse vraagstuk

indirect, op een afstand, onbegrepen, niet onderkend in hun specifiek karakter van eigen existentiële grond.

Die toespitsing is steeds het werk geweest van charismatische figuren. Het volk zelf was van nature in deze richting traag, moeizaam, hardleers. Het liet de grote dingen met zich gebeuren en annexeerde er de grootheid van, ook als de diepere zin hem vreemd bleef. Dat onderscheid dient steeds gemaakt tussen het volksbesef en de geïnspireerde visie op het volk, tussen het volk en zijn eigenlijke „waarheid”.

Deze „waarheid” lag gegrond in de bepaalde lotgevallen, die aan het volk werden toegevoerd door een hogere macht, een El, zoals de algemeen Semitische aanduiding luidde vooi¹ een zich manifesterende goddelijke macht. De Israëlitische geschiedverteller, wiens werk in belangrijke gedeelten bewaard is gebleven, de zogenaamde Elohist, gebruikt voor deze goddelijke macht bij voorkeur een pluraalvorm, Elo-hiem, waardoor een hogere abstractie wordt aangeduid, die in de richting gaat van een volstrekter godsbegrip. Tegelijk hield deze benaming een algemener karakter in, waardoor zijn werkingssfeer ook buiten Israël werd uitgestrekt. De wereld buiten Israël viel er evengoed onder (Genesis 1). Maar in die algemeen Semitische sfeer is bij Israël een specifieke kern-idee opgetreden met scherp nationaal stempel. Met gebruikmaking van de oude stam Jahu, die reeds in theophore namen in Babylon vóór 2000 voorkomt, waarvan de betekenis niet geheel zeker is, is de officiële godsnaam Jahwe gevormd. Op de steen van Mesa (860 v. C.) wordt hij reeds gebruikt voor de specifieke God van Israël; in de bijbelse oorkonden wordt hij tot op Mozes teruggevoerd. Deze naam heeft zijn grootste kracht ontwikkeld in de tijden van nationale nood en bezinning, vooral bij de overgang naar consolidering in het koningschap en later bij de profeten. Uitgaande van de wortel „zijn” heeft hij dan de betekenis „hij is”, de actief existerende, met nadruk op het overmachtig handelen, de vrije verkiezing van zijn gunstgenoten en de militante doorzetting van zijn plannen. Latere reflectie in meer speculatieve trant ging in philosophische richting;