Het Joodse vraagstuk

die verschijnselen, hun toepassing op het ogenblikkelijke leven van een volk of van enkelen, was zaak van ingewijden, van wetenden, van schouwenden. De voorliefde voor tekenen, om de hogere bemoeiingen te bekrachtigen en te openbaren, die nog steeds bij de Joden te vinden is, dateert van de oudste tijden. Steeds is in Israël het innerlijk verstaan van wat gebeurde kleiner geweest dan het erkennen in gehoorzaamheid van de goddelijke ingrijpende macht, die zich manifesteerde in wat dan ook. In de duiding verdiepte zich de geest, maar het geloof en het vertrouwen hield zich intussen onvoorwaardelijk aan het teken. Het oude Israël heeft daardoor iets blindelings in zijn gaan. Het gaat eigenlijk niet zelf maar volgt de signalen uit het goddelijke hoofdkwartier. Het is ook niet opgevoed tot zelf verstaan en tot het diepere begrip der dingen, maar is uitermate geoefend in het volgen van de imperatief. Het eigenlijke gezag ligt niet in de mens zelf, maar in de goddelijke instantie, die het aardse wezen in alle opzichten transcendeert. Vandaar in Israël die nerveuse opmerkzaamheid op wat er gebeurt. De Israëlitische mens is niet in zichzelf gekeerd om in de diepten van eigen ziel de geheimen van het leven te vinden, maar naar „buiten”. Achter alles wat verschijnt staat de goddelijke activiteit, die iets met hem wil en aan hem doet. Hij ziet deze hoogste goddelijke activiteit in de hele schepping, maar ze is in het bijzonder op de mens gericht. Er is een goddelijke wil tot het vóórtbrengen van mensen, naar het thema van de grote aanvang: „God zeide: laat ons mensen maken, naar ons beeld en gelijkenis!” Van die Almacht uit wordt dagelijks inwerking gezocht, verstandhouding, als van de grote Initiator, die zijn werk rusteloos onderhoudt en voorziet. In alles voelt de Israëliet niet de blinde kracht, maar het Beleid. En hijzelf is in dat beleid ingeschakeld, het gebruikt hem en gaat door hem heen. Wie op deze drang tot handelen, die enerzijds is goddelijke scheppingsvolheid en anderzijds menselijke paraatheid, opmerkzaam is geworden, die ziet in een plotselinge flits de Israëlitische existentie voor zich. Het verbaast dan niet, dat uit die eerste impuls de twee wereldgodsdiensten zijn voortgekomen, die de sterkste mis-